1 м а ъ р у з а: Кириш. Фаннинг мақсади ва вазифалари

1.3 Реконструкция қилинадиган турар-жой жамғармасининг техникавий 
ҳолати
. 
Мавжуд турар-жой жамғармасини реконструкция қилишнинг иқтисодий 
мақсадга мувофиқлигини аниқлашда кўрилаётган объектларни дастлаб 
бузилувчи ва сақланувчи турларга ажратиш лозим бўлади. Яшаш учун 
яроқсиз бўлган турар-жой жамғармаси турли мезонлар бўйича аниқланади. 
Бу эса кўп ҳолларда эътиборсизлик ва шошма-шошарлик билан яшашга 
яроқли бўлган турар жойларни ҳам бузиб юборишга олиб келади.
Яшаш учун яроқсиз тураржой жамғармасига қуйидагилар киради: 
- силжишга мойиллиги бўлган ва тоғ-кон ишлари амалга оширилган 
чўкувчи зоналарга жойлашган, табиий эскириши 75% дан кўпроқ бўлган 
аварияли уйлар; 
- табиий эскириш 60% дан кўпроқ, зилзилага чидамсиз, вайрона уйлар; 
- портлаш хавфи кучли зоналарда жойлашган уйлар; 
- тошқин остида қоладиган зоналарда жойлашган уйлар; 
- санитария зарарлари юқори бўлган зоналарда жойлашган уйлар. 
Яшаш учун яроқсиз бўлган жамғармадан бўлак табиий эскириши 60% дан 
кўпроқ бўлган путурдан кетган уйлар ҳам сўзсиз бузишга махкум этилиши 
лозим. 
Реконструкциялаш миқёсини аниқлашда биринчи навбатда техник 
инвентаризациялаш маҳкамасининг (ёки махсус текширувларнинг) турар-
жой уйларини техник ҳолати ҳақидаги маълумотлари асосида умумий 
жамғарманинг яроқсиз путурдан кетган қисмини ажратиб олиниши керак. 
Биноларни ҳолатини жисмоний эскириш бўйича баҳолаш 
1.1-жадвал 
Бино ҳолатининг баҳоси 
Жисмоний эскириш 
% ларда 
Яхши 
Тўлиқ қониқарли 
Қониқарли 
Ўрта қониқарли 
0-10 
11-20 
21-30 
31-40 

---

Қониқарсиз 
Путурдан кетган (ветхое) 
Яроқсиз (авария холатида) 
41-60 
61-75 
75 дан кўпроқ 
Деворлари пахса, хом ғишт, гувалакдан иборат бўлган зилзилага 
чидамсиз уйлар билан бир қаторда табиий эскириши 75% дан ошган турар-
жой бинолари ҳам бузилиши керак. Маълум қолдиқ хизмат муддати:
-
ёғоч турар-жой жамғармаси учун 7-12 йил (ўртача 10 йил); 
-
тош уйлар учун 10-20 йил (ўртача 15 йил) бўлган бинолар путурдан 
кетган уйлар жамғармасини ташкил этади. Путурдан кетган уйлар 
жамғармасини бузишнинг тартиби бўш худудларни ўзлаштиришнинг ва 
бошқа омилларни баҳолашнинг қулайлилигини махсус асослашни талаб 
этади. 
Қўшимча турар-жой жамғармасини иқтисодий жиҳатдан ноўрин 
бузишлар табиий ва иқтисодий эскиришни тенглаштириш оқибатида юз 
беради. Шу сабабли лойиҳа амалиётида биринчи навбатда ва истиқболда 
бузилиши керак бўлган объектлар ҳажмини аниқлашда асос бўлувчи қолдиқ 
хизмат муддатини табиий эскириш даражасини ва амортизация меъёрини 
солиштириш орқали ҳисобланади. Бироқ амортизация меъёридан жисмоний 
эскиришни эмас, иқтисодий эскиришни аниқлашда фойдаланиш мумкин. 
Улар шаҳар турар-жой жамғармасини эксплуатация қилишнинг кўп йиллик 
тажрибасига асосланиб аниқланадиган меъёрий ўртача хизмат муддатига 
кўра аниқланадиган йиллиқ ўртача иқтисодий эскиришни акс эттиради. 
Капиталлиги турли тоифада бўлган турар-жой жамғармасининг амортизация 
меъёри 1.2-жадвалда келтирилган (қайта тиклаш нархидан % ларда). 
1.2-жадвал