1. экономиканы модернизациялаў шараятында есап системасының орны ҳӘМ ӘҲмийети реже

4. Өзбекистан Республикасы есап системасында бухгалтерия есабын шөлкемлестириўдиң концептуал тийкарлары
реже:
1.Buxgalteriya esabının` kontseptual tiykarları.
2.Buxgalteriya esabın sho`lkemlestiriw ha`m ju`ritiwdi ta`rtipke salıwshı normativ hu`jjetler.
3.Buxgalteriya esabının` mag`lıwmatlarınan paydalanıwshılar.
4.Buxgalteriya esabının` quramlıq du`zilisi – finanslıq ha`m basqarıw esabı.
5.Esabat ko`rsetkishlerine qoyılatug`ın talaplar.


Таяныш сөзлер: kontseptual tiykarları, normativ hu`jjetler, mag`lıwmatlarınan paydalanıwshılar, finanslıq esap, basqarıw esabı, saliq esabi, qoyılatug`ın talaplar.


1.Buxgalteriya esabının` kontseptual tiykarları
(Өзбекистан Республикасында бухгалтерия есабының концепциясы зәрүрлиги ҳәм шөлкемлестириў тийкарлары)
Раўажланған базар қатнасықлары бухгалтерия есабының алдына бир қанша жаңа талапларды қойады. Бул талаплар бир тәрептен «Бухгалтерия есабы ҳаққында»ғы Өзбекистан Республикасының Нызамы, екинши тәрептен болса бухгалтерия есабын жүргизиўдиң улыўма концепциялары, жоқарыдағы нызам ҳәм басқа норматив ҳүжжетлерде анықланған, кәрхана өзинде жыйналған тәжирийбелер тийкарында өзи бийғәрез, базар шараятында бул есапты жүргизиўдеги жүз беретуғын жаңа мәселелерди шешиўде өзлериниң талапларына тийкарланыўы керек.
Өзбекистан Республикасының «Бухгалтерия есабы ҳаққында»ғы Нызамы 1996-жыл 30- августта қабылланған. Бул нызам 24 статьядан ибарат еди. Ал 2016 - жылы 13 - апрель күни Өзбекистан Республикасының «Бухгалтерия есабы ҳаққында»ғы Нызамының жаңа редакциясы қабыл етилди ҳәм 32 статья болып толықтырылды:
1.Усы нызамның мақсети
2.Бухгалтерия есабы ҳаққындағы нызам ҳүжжетлери;
3.Бухгалтерия есабының тийкарғы принциплери
4.Бухгалтерия есабы
5.Бухгалтерия мағлыўматы
6.Бухгалтерия есабы субъектлери;
7.Бухгалтерия есабы объектлери;
8.Синтетикалық ҳәм аналитикалық есап
9.Бухгалтерия есабы ҳәм есабатын тәртитпке салыў
10.Бухгалтерия есабы стандартлары
11.Бухгалтерия есабы ҳәм есабатын шөлкемлестириў
12.Бухгалтерия есабы хызметиниң баслығы
13.Имза (қол қойыў) ҳуқуқы
14.Басланғыш есап ҳүжжетлери
15.Бухгалтерия есабы регистрлары;
16.Активлерди ҳәм миннетлемелерди инвентаризациялаў;
17.Активлерди ҳәм миннетлемелерди баҳалаў;
18.Дараматларды ҳәм қәрежетлерди есапқа алыў;
19.Меншик капиталларды есапқа алыў;
20.Гиреўди есапқа алыў
21.Ишки қадағалаў
22.Финанслық есабат
23.Консолидацияласқан (улыўмаластырылған) финанслық есабат
24.Финанслық есабаттың есабат дәўири;
25.Финанслық есабатты тапсырыў;
26.Финанслық есабатты жәриялаў;
27.Сапластырыў ўақтындағы финанслық есабат
28.Бухгалтерия мағлыўматының сыр сақланыўы;
29.Бухгалтерия ҳүжжетлерин сақлаў;
30.Бухгалтерлердиң жәмәәтлик бирлеспелери
31.Тартысларды шешиў
32.Бухгалтерия есабы ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерин бузғанлығы ушын жуўапкерлик

Бухгалтерия есабы ҳаққындағы Нызам ҳәр қыйлы мүликшилик формасындағы барлық кәрханалар, мекемелер ҳәм шөлкемлердеги есапты тәртипке салыўда тек бир мәмлекеттиң тәртибин тәмийинлейди, бухгалтерия есабын жүргизиўде стандартлар талапларды белгилейди ҳәмде Өзбекистан Республикасы бухгалтерия есабы системасын шөлкемлестириўде зәрүр болатуғын тийкарғы принциплерди нәзерде тутады.

Нызам тийкарында қосымша ҳуқықый зәрүрлик сыпатында мәжбүрий норматив инструкциялар жаратылады. Бул инструкциялар мүликдарлар, менеджерлер, инвесторлар, қарыз алыўшылар, кредиторлар, өнимди жеткерип бериўшилер, буйыртпашылар, мәмлекет органлары ҳәм жәмийетшилик мүмкин болған экономикалық қарарларды қабыллаўда пайдалы болатуғын исенимли финанслық есабат ушын арнаўлы бухгалтерия мағлыўматларын топлаў ҳәм тапсырыў имканиятын береди.
Финанслық ҳәм басқарыў есабын дүнья жүзлик стандартларына сайкеслестириў, раўажланған базар шараятындағы мәмлекетлердиң хожалық субъектлеринде жүргизилетуғын бухгалтерия есабының принциплерин республикамыз хожалық жүргизиўши субъектлериде әмелге асырыў ҳәзирги күнниң талабы болып есапланады. Реформалардың избе – из әмелге асып барыўы мәмлекетимизде есап системасын халық – аралық стандартларға жақынластырыўына имканият береди. Ҳәзиргеше халық – аралық стандартларға жақынластырылған 23 миллий бухгалтерия есабының стандартлары қабылланды, 2004 жылдан баслап барлық хожалық жүргизиўши субъектлер есап системасының жаңа счетлар жобасына өтти. Бул әмелий жумыслар бухгалтерия есабын шөлкемлестириўде тийкарғы көзге көринетуғын жетискенликлер болып есапланады.