1. экономиканы модернизациялаў шараятында есап системасының орны ҳӘМ ӘҲмийети реже

2.Xojalıq ju`ritiwshi sub`ektler haqqında tu`sinik
Өзбекистан Республикасы «Бухгалтерия есабы ҳаққында»ғы Нызамның жаңа редакциясындағы 6-статьяда Бухгалтерия есабы субъектлери ҳаққында түсиник берилген.
Мәмлекет ҳәкимияты ҳәм басқарыў органлары, Өзбекистан Республикасында дизимге алынған юридикалық шахслар, олардың Өзбекистан Республикасы аймағында ҳәм де оннан тысқары жайласқан сыңар кәрханалары, ўәкилханалары, филиаллары ҳәм басқа қурамлық бөлимлери бухгалтерия есабы субъектлери болып есапланады.
Юридикалық шахс пайда етпестен исбилерменлик хызмети менен шуғулланыўшы шахслар, пуқаралардың өзини - өзи басқарыў органлары, сондай-ақ шет ел юридикалық шахслардың Өзбекистан республикасы аймағындағы ўәкиллик ханалары, филиаллары ҳәм басқа қурамлық бөлимлери нызам ҳүжжетлеринде белгиленген тәртипте есап жүритеди ҳәмде есабат тапсырады.
Кәрханалар өндирис процессинде басқа хожалық жүргизиўши субъектлер менен удайы хожалық байланысында болады.
Кәрханаларда социаллық қамсызландырыў органлары, бюджет, басқа да органлар менен, сондай-ақ өндирислик тапсырмаларды орынлап атырған ислеўшилер менен есапласыўлар әмелге асырылады.
Юридикалық шахс сыпатында банк кәрханалардың қаржыларын, олардың кәрханалар, шөлкемлер арасындағы өз-ара есапласыўларын әмелге асырыў ушын ҳәм қайтарып алыў төлемлилик ҳәм мүддетлилик шәрти менен бос қаржыларды жайластырыў ушын шөлкемлестирилген.
Пул қаржыларын ҳәм есапласыўларды есапқа алыўдың тийкарғы ўазыйпалары төмендегилерден ибарат:
- пул қаржыларын ҳәм есапласыў операцияларын өз ўақтында ҳәм дурыс ҳүжжетлестириў:
- кәрхана кассасындағы нақ пул қаржыларын ҳәм қымбат баҳалы қағазларын оператив, күнделикли қадағалаў; пул қаржыларының қатаң белгиленген мақсетке сарыпланыўын, бюджет, банклер, ислеўшилер ҳәм басқа да мекемелер менен туўры ҳәм өз ўақтында есапласыўды, товар сатып алыўшы ҳәм товар жибериўшилер менен шәртнамада белгиленген есапласыў формаларына әмел қылыўын қадағалаў:
- қарызларды қайтарыў мүддетинен өткерип жибермеў мақсетинде дебитор ҳәм кредиторлар менен алып барылатуғын есапласыўларды өз ўақтында салыстырыў.
Кәрхананалар менен басқа тәреплер ортасында финанс – хожалық хызмети нәтийжесинде есапласыўларда бир қанша қәтеликлерге жол қойылып наразышылықлар келип шығыўы мүмкин. Банк мекемеси менен есапласыў натийжесинде кәрхананың счетларынан басқа тәреплерге пуллар тийкарсыз өтип кетиўи, сондай-ақ басқа тәреплердиң пуллары тийкарсыз түрде кәрхананың счетына келип түсиўи мүмкин. Соның менен бирге жеткерип бериўшилерден шәртнамада көрсетилген өнимлер ўақтында ҳәм толық келип туспеўи мумкин. Бундай жағдайларда кәрхана банк мекемесине ҳәм жеткерип бериўшилерге наразылық билдиреди. Билдирилген наразылықларды еспқа алып барыў ушын 4860 «Наразылық бойынша алынатуғын счетлар» счетында есапқа алынып барылады. Бул счет актив счет болып дебет тәрепинде басқа тәреплерге билдирилген наразылық суммалары есапқа алып барылады. Ал кредит тәрепинде наразылық суммаларының төлениўи көрсетиледи.