1. экономиканы модернизациялаў шараятында есап системасының орны ҳӘМ ӘҲмийети реже

6.O`lshem birlikleri haqqında tu`sinik
Xojali’q qarji’lari’n ha`m protsesslerin yesapta mug`darli’q jaqtan sa`wlelendiriw ushi’n natural, miynet ha`m pul o`lshemlerinen paydalani’ladi’.
Natural o`lshemler—esap ob`ektlerin awi’rli’q, ko`lem, uzi’nli’q, maydan ha`m basqa da o`lshemlerde sa`wlelendiriw, ta`riyplew ushi’n qollani’ladi’.
Bunday o`lshemler xojali’q qarji’lari’ni’n` saqlani’wi’n ha`m xojali’q xi’zmetine operativ basshi’li’q etiwdi ta`miyinleydi. Natural o`lshemler bir tu`rdegi xojali’q qarji’lari’n yesapqa ali’wda qollani’ladi’. Ha`r tu`rli natural ko`rsetkishlerin ja`mlew mu`mkin emes. Soni’n` ushi’n da ha`r qi’yli’ xojali’q qarji’lari’n si’patlawshi’ uli’wmalasqan mag`li’wmatlardi’ ali’wda bunday ko`rsetkishlerden paydalani’wg`a bolmaydi’.
Jumsalg`an jumi’s waqti’n yesapqa ali’w ushi’n miynet o`lsheminen paydalani’ladi’. Miynet o`lshemleri—ku`n, saat, minutlarda ko`rsetiledi. Miynet o`lshemleri ko`p jag`daylarda natural o`lshemler menen birge qollani’ladi’. Ma`selen, bir jumi’sshi’ bir saatta yaki bir ku`nde qansha mug`darda o`nim islep shi’g`arg`an ha`m t.b. Olar tiykari’nan saatpay islewshilerge is haqi’ yesaplawda, toli’q shtatta islewshilerdin` normalari’n ori’nlawi’n qadag`alawda, miynet o`nimdarli’g`i’n u`yreniwde ha`m basqalarda qollani’ladi’.
Ha`r qi’yli’ xojali’q qarji’lari’n, xojali’q mu`ta`jliklerin, yesaplasi’w ha`m kredit qatnasi’qlari’n sa`wlelendiriwde ha`m xojali’q xi’zmetinin` juwmag`i’n pul ko`rinisinde ko`rsetiwde pul o`lshemi qollani’ladi’. Ol tovar-pul qatnasi’qlari’ni’n` bar ekenligi, qarji’lardan og`ada tejep paydalani’w, ba`sekege uqi’pli’g`i’n ta`miyinlew ha`m isbilermenlikti rawajlandi’ri’w menen tikkeley ha`m ti’g`i’z baylani’sli’.
Pul o`lshemi ko`binese natural ha`m miynet o`lshemi menen birge qollani’ladi’. Ma`selen, o`ndirilgen o`nimnin` o`zine tu`ser bahasi’n ani’qlaw ushi’n usi’ o`nim mug`dari’n ha`m bahasi’n, jumi’sshi’g`a is haqi’ yesaplaw ushi’n bolsa, jumi’sshi’ ta`repinen islengen ku`nler ha`m waqi’t birligi ushi’n to`lenetug`i’n haqi’ summasi’n biliw za`ru`r.