1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

Ерни ободонлаштириш. Ерни ободонлаштириш бўлиб, амортизацияланадиган майдонни такомиллаштириш, жумладан доимий ҳисобланадиган йўлаклар, машиналар тўхташ жойлари, тўсиқлар ва ободонлаштиришнинг бошқа турларини яратиш ҳисобланади.
Ерни ободонлаштириш қиймати ер ҳисобварағига қўшилмайди, бунинг ўрнига бу харажатлар алоҳида счётда капиталлаштирилади ва амортизацияланади.
Мулк солиғини тўлаш бўйича харажатлар, суғурталаш ва ер бўйича бошқа харажатлар фақат жорий фойдаланиш вақтидагина амалга оширилмайди. Бу харажатларнинг ҳисоби бир хил эмас. Айрим бухгалтерлар бу харажатларнинг капитализация қилиниши тўғрилиги ҳақида кўп тортишадилар. Бошқа томондан, бу харажатлар ерни солиқ реестрида акс эттириш ва компанияни юридик мажбуриятлардан химоя қилиш учун зарурлигига қарамасдан, улар ернинг баҳосини оширмайди. Кўп холларда бу харажатлар мувофиқлик ва консерватизм нуқтаи назаридан харажатларга ҳисобдан чиқарилади.
Инвестициялар қилиш ёки ижара мақсадида фойдаланилмаётган ер ушлаб турилганда мулк солиғини тўлаш бўйича харажатлар ва сутўрта тўловлари фақатиина ерни сотишга ёки ижарага беришга тайёрлаш даври давомида капиталлаштирилади.
Ерни сотиб олишда, кўпинча унинг қийматидан ташқари тўланадиган қўшимча харажатлар пайдо бўлади. Бу харажатларни, ернинг қиймати каби "Ер" счётининг дебетида акс эттириш керак бўлади. Буларга кўчмас мулк бўйича агентларга комиссион тўловлар; адвокатлар хизматларини тўлаш; сотиб олувчи томонидан тўланган солиқлар; дренаж, тозалаш ва текислаш харажатларининг қиймати киради.
Фараз қилайлик, фирма янги фаолиятни юритиш учун ер участкасини сотиб оляпти. У ернинг 170 000 сўмлик сотиб олиш қийматини (сотиб олишнинг соф баҳосини) тўлайди, брокерга хизмати 6 000 сўм ва адвокатларга хизмати учун 2 000 сўмни тўлайди, қолдиқ қиймати 4 000 сўм бўлган эски бинони олиб ташлаш учун 10 000 сўм ва ерни текислаш учун 1 000 сўм тўлайди. Сотиб олинган активнинг қиймати 185 000 ни ташкил қилади. Қуйида "Ер" счётига олиб бориладиган суммаларнинг ҳисоб - китоби келтирилган, сўм:
Сотиб олиш қиймати 170000
Брокер учун комиссион мукофотлар 6 000
Адвокатлар учун гонорар 2 000
Эски бинони олиб ташлаш учун тўлов 10 000
Минус: Қолдиқ қиймат 4 000 6 000
Ерни текислаш учун тўлов 1 000
Жами: 185 000