|
Konstruktiv tuzilishi ko‘ra: – trubadan qilingan qurilmalar (qobik trubali, “truba ichida truba”, zmeyevikli va boshqalar; issiqlik almashinish yuzasi listli materialdan tayyorlangan qurilmalar (plastinali, spiralsimon va boshqalar); issiqlik almashinish yuzasini tayyorlashda nometall materiallar (grafit, plastmassa, shisha va xokazo) dan foydalanilgan qurilmadir;
Ishlatilish maqsadiga ko‘ra – sovitkichlar, isitkichlar, bug‘latgichlar, kondensatorlar;
Issiqlik tashuvchi agentlar xarakatining yo‘nalishiga ko‘ra – to‘g‘ri, qarama-qarshi, kesishgan va xokazo yo‘nalishli qurilmalar.
Issiqlik berish usuliga ko‘ra issiqlik almashinish qurilmalari quyidagilarga bo‘linadi: 1) yuzali issiqlik almashinish qurilmalari, bularda issiqlik bir muxitdan ikkinchi muxitga ajratib turuvchi sirt (yuza) orqali o‘tadi; 2) aralashtiruvchi issiqlik almashinish qurilmalari, bularda ish muxitlar bevosita o‘zaro aralashadi.
Mustaqil Davlatlar Xamdo‘stligida kimyo va unga tutash bo‘lgan sanoat tarmoqlari uchun ishlab chiqarilgan issiqlik almashinish qurilmalarining taxminan 80% ni qobiq-trubali qurilmalar tashkil etadi. Bunday issiqlik almashinish qurilmalarini tayyorlash oson, ishlatish esa qulaydir. Qobiq-trubali qurilmalar universal bo‘lib, undan xaroratlar keng intervalda o‘zgargan paytda xam foydalaniladi. Bundan tashqari, qobiqli-trubali qurilmalarda issiqlik tashuvchi agentlar xarakatining yo‘nalishi turlicha bo‘lishi mumkin.
“Truba ichida truba” tipidagi va po‘latdan qilingan zmeyevikli issiqlik almashinish qurilmalari issiqlik qurilmalarining umumiy xajmi ichida taxminan 8% ni, cho‘yandan tayyorlangan namlanadigan qurilmalar esa 2% ni tashkil etadi.
Spiralsimon va plastinali xamda xavo bilan sovitiladigan issiqlik almashinish qurilmalarining ulushi xozircha kam, biroq yangi qurilayotgan texnologiya liniyalarida bunday qurilmalar keng o‘rin olmokda. Sanoat qurilmalarida issiqlik almashinishning shart-sharoitlari xar xil bo‘ladi. Issiqlik almashinish qurilmalari turlicha agregat xolatga (gaz, bug‘, tomchili suyuqlik, emulg‘siya va boshqalar) va xar xil xarorat, bosim va fizik-kimyoviy xossalarga ega bo‘lgan ish muxiti uchun ishlatiladi.
Sanoatda chiqariladigan issiqlik almashinish qurilmalari tipi, o‘lchamlari, parametrlari va materiallari bo‘yicha juda keng nomenklaturaga ega. Shu sababdan xar bir konkret sharoit uchun xamma kursatkitchlari bo‘yicha optimal bo‘lgan qurilma tanlab olish imkoniyati mavjud. Issiqlik almashinish qurilmalarini tanlashda quyidagi umumiy qonuniyatlarga amal qilinsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
1. Issiqlik tashuvchi agentlarning bosimi yuqori bo‘lsa, trubali issiqlik almashinish qurilmalari ishlatilishi kerak; bunday sharoitda trubalarning ichiga bosim kattaroq bo‘lgan issiqlik tashuvchi agent yuboriladi, chunki trubalarning diametri qurilma kobig‘ining diametriga nisbatan kichik bo‘lganligi sababli birmuncha yuqori bosimga bardosh bera oladi;
2. Korroziyaga uchraydigan issiqlik tashuvchi agentni trubali issiqlik almashinish qurilmasining trubalari orqali beriladi, chunki trubalar korroziya ta’sirida yemirilganda xam qurilmaning kobig‘i o‘zgarmaydi.
3. Korroziyaga uchratadigan issiqlik tashuvchi agentlar ishlatilganda korroziyaga bardosh beruvchi polimer materiallar (masalan, ftorplast va uning sopolimerlari) dan tayyorlangan issiqlik almashinish qurilmalari ishlatilishi kerak.
4. Agar issiqlik tashuvchi agentlardan bittasi iflos bo‘lsa yoki qurilma yuzasiga cho‘kma berish xossasiga ega bo‘lsa, bunday issiqlik tashuvchini issiqlik almashinish yuzasining tozalashga qulay tomoniga yuborish zarur (masalan, qobiq-trubali qurilmalarda trubalarning ichki yuzasi, zmeyekvikli qurilmalarda esa trubalarning tashqi yuzasi).
5. Issiqlik almashinish sharoitini yaxshilash xar doim issiqlik tashuvchining tezligiga bog‘liq bo‘lmaydi (masalan, bug‘ni kondensasiyalanish tezligi kondensatni issiqlik almashinish yuzasidan o‘zatishni to‘g‘ri tashkil etishga bog‘liq bo‘ladi), shu sababdan xar bir konkret sharoit uchun tegishli konstruksiyaga ega bo‘lgan qurilma tanlash kerak.
Oldingi paragrafda aytib o‘tilganidek, qobiq-trubali qurilmalar eng ko‘p tarqalgan issiqlik almashinish qurilmalari xisoblanadi. GOST 9929-82 ga asosan qobiq-trubali issiqlik almashinish qurilmalari po‘latdan quyidagi tiplar bo‘yicha tayyorlanadi: N – qo‘zg‘almas truba turlari bilan; K – xarorat yuqori bo‘lganda qobiq va trubalarning turlicha uzayishini xisobga oluvchi va qobiqda joylashgan kompensator bilan; P – xarakatchan qalpoqchali; Y – U - simon trubali; PK – xarakatchan qalpoqchali va undagi kompensator bilan.
Misli qobiq-trubali qurilmalar GOST 11971-77 ga asosan ikki tipda (N va K) tayyorlanadi. Maqsadga ko‘ra qobiq-trubali qurilmalar issiqlik almashgich, sovitkich, kondensator va bug‘latkich sifatida ishlatilishi mumkin, ular bir va ko‘p yo‘lli qilib tayyorlanadi.
Kimyo sanoatida suyuq va gaz muxitining xarorati – 60 dan + 600oS gacha o‘zgargan sharoitda ishlatiladigan po‘latli qobiq-trubali qurilmalarning ayrim parametrlari 11.1-jadvalda berilgan.
“Truba ichida truba” issiqlik almashgichlar. Bunday qurilmalar bir necha elementlardan tuzilgan. Xar bir element katta diametrli tashqi truba va konsentrik xolda joylashgan ichki trubadan iborat.Ichki trubadan isitilayotgan muxit xarakatlansa, trubalararo bo‘shliqdan esa sovitilayotgan agent xarakatlanadi. Bu qurilmalar yig‘ma yoki noyig‘ma xolida bir yoki ko‘p oqimli qilib tayyorlanadi.
Bu to‘rdagi isitgichlar yuqori bosimda va issiqlik tashuvchi agentlarning sarflanish miqdori kam bo‘lganda xam ishlaydi.Ularning afzalligi: issiqlik tashuvchi agentlar katta tezlikka ega bo‘lganligi uchun issiqlik o‘tkazish koeffisiyentining qiymati xam katta, qurilmalarni tayyorlash oson.
Kamchiliklari: o‘lchamlari katta, issiqlik almashinishda katnashmaydigan tashqi trubalarga ko‘p metall sarflanganligi uchun qurilmaning qiymati katta, trub alar o‘rtasidagi bo‘shliqni tozalash qiyin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
