1 «Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Коррозион муҳитда ишлайдиган бир қатор кимёвий қурилмаларни ишлаб чиқаришда нометалл материаллардан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.

Бундай материаллар қаторига пластмассалар (винипласт, фаолит, фторпласт), шишали пластиклар, кўмир графитли материал, керамика, композицион материаллар киради.

Умуман олганда кимёвий қурилмаларнинг юзалари қуйидаги усуллар ёрдамида ҳимоя қилинади:

1) Қурилма сирти эмаль, резина, полимер материаллари ва ўтга чидамли материал билан қопланади ёки сурилади; 2) бўяш; 3) изоляция қилиш ишлаш шароити, мақсади ва қурилма турган ўрнига қараб бу усуллардан фойдаланилади.

Ҳар қандай жараён ва қурилмаларни ҳисоблашда моддаларнинг физик хусусиятларини (зичлик, солиштирма оғирлик, қовушқоқлик ва бошқалар) ва модда ҳолатининг ҳаракатини ҳарактерловчи параметрларни (тезлик, босим, ҳарорат ва бошқалар) билиш керак.

Республикамизда ва бир қанча чет давлатларда ўлчов бирлигининг ягона системаси сифатида 1980 йилнинг январидан бошлаб универсал Ҳалкаро бирликлар системаси (СИ) қабўл қилинди.

Бу системада еттита асосий катталиклар, иккита қўшимча, анчагина ҳосилавий катталиклар ва уларга мос равишда ҳосилавий бирликлар бор.

Асосий катталиклар ва бирликлар қуйидагилар:
узунлик бирлиги - метр (м), масса бирлиги - килограмм (кг), вақт бирлиги - секунд (с), электр ток кучи бирлиги - ампер (а), термодинамик ҳарорат бирлиги - кельвин (к), ёруғлик бирлиги - кандела (кд), модда миқдори бирлиги - моль (моль).

• 
  Ҳар қандай жараён ва қурилмаларни ҳисоблашда моддаларнинг физик хусусиятларини (зичлик, солиштирма оғирлик, қовушқоқлик ва бошқалар) ва модда ҳолатининг ҳаракатини ҳарактерловчи параметрларни (тезлик, босим, ҳарорат ва бошқалар) билиш керак.
  
• 
  Республикамизда ва бир қанча чет давлатларда ўлчов бирлигининг ягона системаси сифатида 1980 йилнинг январидан бошлаб универсал Ҳалкаро бирликлар системаси (СИ) қабўл қилинди.
  
• 
  Бу системада еттита асосий катталиклар, иккита қўшимча, анчагина ҳосилавий катталиклар ва уларга мос равишда ҳосилавий бирликлар бор.
  
• 
  Асосий катталиклар ва бирликлар қуйидагилар:
  
• 
  узунлик бирлиги - метр (м), масса бирлиги - килограмм (кг), вақт бирлиги - секунд (с), электр ток кучи бирлиги - ампер (а), термодинамик ҳарорат бирлиги - кельвин (к), ёруғлик бирлиги - кандела (кд), модда миқдори бирлиги - моль (моль).
  

Катталиклар номи	СИ га биноан бирлиги	СИ бирликларига ўтказиш коэффициентлари
Ҳарорат	К	Т = ( t + 273,15 )
Динамик қовушқоқлик	Пас	1 Пуаз = 10^-8 Пас 1 сП = 10^3 Пас
Кинематик қовушқоқлик	м^2/c	1ст (Стокс) = 10^-4 м^2/c
Босим	Па	1 кгк/cм^2 = 1 атм = 9,8110^4 Па = = 735 мм симоб устуни 1 кгк/м^2 = 9,81 Па 1 атм = 1,033 кгк/м^2 = 1,01110^4 Па = 760 мм сим устуни = 10,33 м сув устуни 1 бар = 10^5 Па
Ҳажм	м^3	1 л = 10^-3 м3 = 1 дм^3
Зичлик	кг/м^3	1 т/м^3 = 1 кг/дм^3 = 1 г/см^3 = 10^3 кг/м^3
Ҳажмий сарф	м^3/c	1 л/мин = 16,6710^-6м^3/с
Солиштирма иссиқлик сиғими	Ж/кгК	1 ккал/кг^оС = 4,19 кЖ/кгК
Иссиқлик бериш, ўтказиш коэффициентлари	Вт/м^2К	1 ккал/м^2соат^оС = 1,163 Вт/м^2К
Иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти	Вт/мК	1 ккал/мсоат^оС = 1,163 Вт/мК
Солиштирма энталpпия	Ж/кг	1 ккал/кг = 1 кал/г = 4,19 кЖ/кг
Солиштирма оғирлик	Н/м^3	1 кгк/м = 1,163 Н/м^3

• 
  Мaсса алмашиниш жараёнлари – бу жaрaён мaсса алмашиниш қонуниятларига асосланган бўлиб, концентрацияси юқoри бўлгaн фaзaдaн концентрацияси пaст бўлгaн фaзaгa турли aгрeгaт ҳoлaтлaрдa мaссa ўтaди. Бунга ҳайдаш, ректификация, адсорбция, абсорбция, eкстракция, қуритиш вa бoшқa жараёнлaр киради. Ушбу жараёнлaрнинг ҳaрaкaтлaнтирувчи кучи – фaзaлaр oрaсидaги концентрациялар фарқидир.
  
• 
  Кимёвий жараёнлар – бу жaрaён кимёвий кинетик қонуниятларга асосланган бўлиб, улaрдa моддаларнинг ўзаро таъсирида янги бирикмалар ҳосил бўлиши, бу билaн мoддaлaрнинг кимёвий тaркиби вa xoссaлaри ўзгaриши билaн xaрaктeрлaнaди.
  
• 
  Механик жараёнлар – бу жaрaён қаттиқ жисмларнинг механик қонуниятларига асосланган бўлиб, бунга қаттиқ моддаларни майдалаш, саралаш, узатиш ва аралаштириш, прeсслaш, грaнуллaш вa бoшқa жараёнлaр киради.