1 «Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Konvektiv issiqlik almashinish.

Muammoli vaziyat savol yoki topshiriq: Suyuqlik yoki gazning xarakati paytida issiqlik tarqaladi. Ular qanday usullar yordamida amalga oshadi? Muammoni yechimini topish uchun tavsiyalar: 1.Mazkur ma’ruzani 15.3-mavzusini o‘rganib chiqib, amaliy masalalar bilan tanishish orqali muammo yechimini topasiz. 2. Salimov Z. “Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va qurilmalari” Toshkent. O‘zbekiston, 1- tom, 1994y.

Suyuqlik yoki gazning xarakati paytidagi issiqlikning tarqalishi konvektiv issiqlik almashinishning mazmunini tashkil etadi. Bunda issiqlikning tarqalishi bir yula konveksiya va issiqlik o‘tkazuvchanlik usullari yordamida amalga oshadi. Konveksiya deyilganda suyuqlik yoki gaz katta zarrachalarning siljishi paytida issiqlikning xaroratlari turlicha bo‘lgan bir qismidan boshqa qismiga o‘tishi tushuniladi. Konveksiya faqat xarakat qilayotgan muxitda yuz berishi mumkin, chunki bunda issiqlikning tarqalishi muxitning siljishi bilan bog‘liqdir.

Suyuqlik yoki gaz oqimi va ularga tegib turgan jism yuzasi oralig‘ida issiqlikning tarqalishi konvektiv issiqlik almashinish yoki issiqlikning berilishi deb ataladi. Xarakatlanuvchi muxitdagi konvektiv issiqlik almashinishda xaroratlarning o‘zgarish tasviri 9.6-rasmda berilgan. Suyuqlik muxiti ikki katlamdan iborat bo‘ladi: chegara katlami va oqimning markazi. Kattiq jism yuzasidan xaroratni t_g, oqim markazidagi xaroratni t_m, chegara katlamning qalinligini  bilan belgilaymiz.

Kattiq jism yuzasidan chegara katlam orqali energiya issiqlik o‘tkazuvchanlik yuli bilan o‘tadi. Chegara katlamdan muxitning markaziga issiqlik asosan konveksiya orqali tarqaladi. Issiqlikning kattiq jism yuzasidan suyuqlik muxitiga berilish jarayoniga oqimning xarakat rejimi katta ta’sir ko‘rsatadi.
Konveksiya ikki turga bo‘linadi (tabiiy va majburiy). Suyuqlikning “Issiq” va “sovuq” qismlaridagi zichliklar farqi ta’sirida tabiiy konveksiya yuzaga keladi. Majburiy konveksiya tashqi kuchlar (nasos, ventilyator, aralashtirigich) ta’sirida xosil bo‘ladi.
Suyuqlik turbulent rejim bilan xarakatlanganda issiqlik almashinish jarayoni ancha tez boradi, laminar rejimda esa sekin ketadi.