1- ma'ruza. Odam va hayvonlar fiziologiyasi faniga kirish

Vitamin V₉ (folatsin) qon hosil bo’lishi va ovqat hazm qilish tizilmasi faoliyatida qatnashadi. U non, ko’katlar, hamda hayvon mahsulotlarida ko’p uchraydi. Unga bo’lgan sutka­lik talab -200 mikrogramm atrofida. Ovqat bilan qabul qilingan folatsin miqdori kamayib ketsa kamqonlik, oshqozon-ichak kasalliklari kelib chiqadi.
Vitamin V₁₂ (siankobalamin) yuqori biologik faol­likka ega. Organizmda yetarli darajada qon hosil bo’lishi va moddalar almashinuvining maqsadga muvofiq bo’lishi vitamin V₁₂ faoliyati bilan bevosita bog’liq. U aminokislotalardan metionin, tirozin, serinlarning sintezida qatnashadi.
Vitamin V₁₂ yetishmasligidan kamqonlik, kamdarmonlilik, bosh aylanish, ishtahaning bug’ilishi, hamda nerv tizilmasi faoliyatining pasayib ketishi kuzatiladi. Faqat hayvon mahsulotlari tarkibida bo’ladi. Shuning uchun bunday kasal­liklar ham vegetarianslarda (faqat o’simlik mahsuloti bi­lan ovqatlanadiganlarda) uchrashi mumkin. Unga bo’lgan kun­lik talab 3 mikrogramm atrofida.
Vitamin V₃ (pantoten kislotasi) lipidlar va aminokislo­talar almashinuvida qatanashadigan fermentlar tarkibiga kiradi. Bu vitamin ko’p qirrali, shuning uchun ham unga pan­toten kislotasi nomi berilgan (yunoncha pantos-hamma yerda bor). Vitamin V₃ning nerv tizilmasi va ichki sekretsiya bez­lari faoliyatiga faol ta'sir etishi qayd qilinadi. Unga bo’lgan sutkalik talab 5-10 milligramm. Pantoten kislotasi­ning miqdori xamirturush achitqisida 4-5 mg %, mol jigarida 6-7 mg % sutida - 0,4 mg %, go’shtida - 0,6-1,0 mg %.
Vitamin V₆ (piridoksin) oqsil, karbonsuv va yog’ almashi­nuvida faol qatnashadi. Markaziy va pereferik nerv tizil­masining ishini yaxshilab turadi. Keyingi paytlarida aniqlanishicha peridoksin ateroskleroz va qon hosil bo’lishida ham ishtirok qiladi. Unga bo’lgan kunlik talab 1,5-3,0 milligram. U mol jigarida 0,7 mg %, tovuq go’shtida 0,52 mg %, tuxumda 0,14 mg %, bug’doy nonida 0,30 mg % qizil bulg’ori qalampirida 0,50 mg % bo’ladi.
Piridiksinning yetishmasligi tez charchash va achiiqlanishga, ko’p uxlashga, teri kasalliklariga olib keladi. Alkogolli ichimliklarni ko’p iste'mol qiladiganlarda bu vitamin juda tez kamayib ketadi.
Vitamin N (biotin) yog’ va aminokislotalar almashinuvini boshqaradigan fermentlar tarkibida kiradi. Yotishmasligidan qo’l terisi, bo’yin terisi kasallanadi. Yana bu paytda qonda eritrotsitlar kamayib xolesterin ko’payib ketadi. Unga bo’lgan sutkalik talab 0,15 - 0,30 mg, biotin jigarda 80-140 mkg %, tuxumda 28 mkg %, soyada 60 mkg%, nonda 4,8 mkg %.