1- ma'ruza. Odam va hayvonlar fiziologiyasi faniga kirish

Haroratni sezadigan analizator.
Haroratni sezish ikki xil retseptor orqali amalga oshiriladi. Birinchisi haroratning oshishini sezsa (Ruffini, Goldji - Matssioni hujayrasi), ikkinchi gruppasi haroratning pasayishini (Krauze kolbachalari) sezadi. Neytral harorat 29⁰ dan +32⁰ S gacha, haroratni sezadigan retseptorlar tananing ichki va tashqi tomonlarida har xil qalinlikda joylashgan.
Taktil analizator. Taktil analizator retseptorlari bosim va biror narsaning tegishiga ko’ra qitiqlanadi (Pachchini, Meysneyr tanachasi) va terida joylashgan. Bunday retseptorlar lablarda, til uchida va barmoq uchida juda qalin, tananing terisida juda kam. Shunga ko’ra sirkulning ikki uchi tilda 1,1 mm, barmoqda 2,3 mm, burun uchida 6,8 mm, yelkada 67 mm masofada bir-biridan to’g’ri ajratilishi mumkin (tajribada ko’rish kerak).
Birinchi neyronni umurtqalararo spinal gangliyalarda, ikkinchisi - orqa miyada, uchinchisi - talamusda, oxirgisi - keyingi miya egatida (po’stloqda joylashgan).
Hid bilish analizatori retseptori burun bo’shlig’ining yuqori qismida joylashgan bo’lib, havoda juda oz miqdordagi mavjud ba'zi bir moddalarni sezishi mumkin (masalan, merkaptan 0,006 ml, etil efiri 5,833 ml 1 l havoda seziladi). Bu retseptor gaz holidagi moddalarni tez-tez nafas olganda sezadi, xolos. Burun shilliq qavatining shamollash natijasida uning shishishi bilan hid bilish yo’qoladi.
Ta'm bilish analizatorining retseptorlari tilda va tomoq to’ri, tanglayda bor, sho’r, achchiq va nordon (kisliy) ta'mlarni sezadi. Bu retseptorlar til, til-tomoq, yuz sayyor nervning sezuvchi uchlari bilan bog’langan. Retseptor qitiqlanishi suyuq ximiyaviy modda hisobidan. Bunda taktil, temperatura analizatori ham qatnashadi.