1 – Амалий машғулот. Нефтни қайта ишлаш ва яримфабрикатларни тозалаш

Кўпиришга 
қарши 
присадкалар 
мой 
плёнкалари 
сирт 
мустаҳкамлигини камайтириш йўли билан мой кўпиришининг олдини олади. 
Ювувчи присадкалар металл юзасида (поршенда, ҳалқаларда) ҳосил 
бўладиган қатламларни дисперсиялайди ва ишқаланиш зонасидан чиқазиб 
юборади. 
 
 
Назорат саволлари ва топшириқлар 
 
1. Мойларни тозалаш усулларини санаб чиқинг ва уларни қиёсий 
баҳоланг. 
2. Мойга қўшиладиган присадкаларни санаб чиқинг ва уларнинг 
вазифасини айтиб беринг. 
3. Мой қовушқоқлиги двигател эксплуатациясида нималарга таъсир 
қилишини баён қилинг. 
4. Мотор мойларининг ишлаш шароитларини тавсифланг. 
5. Мотор ва трансмиссион мойлар қовушқоқлиги қайси ҳароратлар учун 
нормаланишини айтиб беринг. 
6. Қовушқоқлик индекси таърифини келтиринг. 
7. Мойларнинг қотиш ҳароратини пасайтириш усулларини айтиб беринг. 
8. Кислота сонининг таърифини келтиринг ҳамда қиймати қайси оралиқда 
нормаланишини баён қилинг. 

---

52 
7 – Амалий машғулот. МОТОР МОЙЛАРИ 
 
7.1. Умумий ҳолатлар 
 
Мотор мойлари – ички ёнув двигателларини мойлаш учун мўлжал-
ланган. Ишлатилиши бўйича улар дизеллар, бензин ва авиация двигателлари 
учун мойларга бўлинади. Ишлаб чиқариш усуллари бўйича улар дистиллят, 
қолдиқ, компаундланган, қуюқлаштирилган (полимер присадкали) ва синтетик 
мойларга бўлинади. 
Мотор мойларининг асосий вазифалари – деталларнинг ишқаланаётган 
юзалари орасидаги ишқаланишни камайтириш; ишқаланаётган юзалар 
ейилишини камайтириш ва тирналишининг олдини олиш; ишқаланаётган 
юзаларни ишқаланиш маҳсулотларидан тозалаш; деталларни совитиш; поршен 
ҳалқаларини қўшимча зичлаш (бу – газларнинг ёниш камерасида двигател 
картерига ўтиб кетишини камайтиради); деталларни коррозиядан ва 
углеводород ёпишма қатламлари билан ифлосланишидан сақлашдир. Бундан 
ташқари мотор мойлари яна бир қатор қўшимча вазифаларни ҳам бажаради. 
ИЁДлари ишчи жараёнлари ва эксплуатация шароитлари мотор мойлари 
сифатига қўйиладиган талаблар билан бир қаторда бу мойларда бир қанча 
физикавий-кимёвий хусусиятлар бўлишини тақазо қилади. 
Товар мотор мойининг хоссалари унинг таркиби ва базавий мойга ишлов 
бериш технологияси ҳамда присадкаларнинг функционал хоссалари билан 
белгиланади. Двигателда мойнинг куйишга сарфи, юқори ҳароратда буғланиши 
ва ҳ.к.лар унинг фракцион таркибига боғлиқ.