|
11.2-jadval
Umumiy sifat ko‘rsatkichlari
Umumiy ko‘rsatkich nomi
|
0‘rtachaga keltirish mantig‘ining parametri
|
Matematik ifoda
|
0‘rtacha arifmetik tortilish
|
Y= 1
|
Zftxa2
e=i=,n
X*.
i=l
|
O'rtacha kvadratik tortilish
|
y=2
|
Q =
1
|
XftxGi2
(=1
n
1=]
|
O'rtacha garmonik tortilish
|
Y=-l
|
n
X*
Q = —— у “?1
N0
|
0‘rtacha geometrik tortilish
|
II
О
|
f П ^ 1 G= IW x „
^=1 ' Eft
i=l
|
Misol. Umumiy sifat ko'rsatkichi - foydalanish ishonchliligi Qfik quyidagi formulada topiladi:
1=1
bunda: Q, — uzoq muddatga chidamlilik (<7( =0,3, Q, =0,9);
Q2 — uzluksizlik (q2 =0,4, Q2 =0,7);
Q} - ta’mirlashga yaroqlilik (q3 = 0,3, 63 = l,0).
з
= 0,90,3 x 0,70,4 x 1,00,3 = 0,907; =1’°-
fi ,
Bu umumiy ko'rsatkichni boshqa formulada aniqlaymiz:
= l— = 1 = 0,830;
ZfQ. 0,9 0,7 1,0
Qfi =0,3 x 0,9 + 0,4x 0,7 + 0,3x1,0 = 0,850;
Qfi = =V°.3x0>92+0’4><0’72+0’3x1’02 =0’859-
Misol. 11.3-jadvalda to'rtta turdagi moslamalar - voltmetrlaming sifat ko'rsatkichlari keltirilgan. O'rtacha arifmetik tortilganlik tamoyili bo yicha umumiy ko'rsatkichlami aniqlash natijalari 11.4-jadvalda berilgan.
11.3-jadval
Voltmetrlarning sifat ko'rsatkichlari
Asbob
|
Aniqlik
sinfi
(0,,%)
|
O'lchovlarning quyi chegarasi (Q2, mV)
|
Harorat
diapazoni
(Q3> “Q
|
Vazn
(Q4,kg)
|
Mexanik ta’sirlarga chidamlilik *(QS)
|
VI
|
1,5
|
1,0
|
-40 - +60
|
0,30
|
TM;ZM (0,75)
|
V2
|
1,5
|
1,5
|
-30 - +50
|
0,15
|
TCH; ZCH(1,0)
|
V3
|
1,0
|
2,0
|
-30 - +60
|
0,25
|
TM;ZM (0,75)
|
V4
|
1,0
|
3,0
|
-40 - +60
|
0,22
|
TCH; ZCH (1,0)
|
Asos
ko'rsatkich
|
1,0
|
1,0
|
-40 - +60
|
0,15
|
TCH: ZCH (1,0)
|
Vazn koeffit- sientlari
|
0,3
|
0,15
|
0,2
|
0,1
|
0,25
|
* TM — tebranishga mustahkam, ZM TSH — tebranishga chidamli, ZCH -
| |
11.4-jadval
Voltmetr sifatining umumiy ko'rsatkichlari
Asbob
|
Nisbiy sifat ko'rsatkichlari
|
Q,
|
%
|
Оз
|
q4
|
Qs
|
|
B,
|
0,67
|
1,0
|
1,0
|
0,5
|
0,75
|
0,788
|
B2
|
0,67
|
0,67
|
0,8
|
1,0
|
1,0
|
0,786
|
B3
|
1,0
|
0,5
|
0,9
|
0,6
|
0,75
|
0,749
|
B4
|
1,0
|
0,33
|
1,0
|
0,68
|
1,0
|
0,730
|
Baholash natijasida asboblarni quyidagi tartibda umumiy sifat ko'rsat- kichlari bo'yicha ranjirlash mumkin: 5, > B2 > B3 > B4.
Pareto diagrammalaridan foydalanish
Korxonaning kundalik faoliyatida kredit mablag'larining aylanishi, buyurt- malar qabul qilishning yangi qoidalarini o'zlashtirish, nuqsonning yuzaga kelishi bilan bog'liq qiyinchiliklar singari turli muammolar doimo yuzaga keladi. Sifatni oshirishga intilishga qaramay, mehnat sig'imining o'sishi, omborlardagi sotilmagan mahsulotlar ko'payishi, shikoyatlar kelishi mumkin va ularning soni kamaymaydi. Muammolarni hal qilish yo'llarini izlash, masalan, eng yuqori xarajatlar bilan bog'langan asosiy muammolarni aniqlash maqsadida alohida omillar (operatsiyalar) bo'yicha ularni turkumlashdan boshlanadi. Asosiy omillarni aniqlash uchun Pareto diagrammalari tuziladi, so'ngra ularning tahlili o'tkaziladi.
Pareto diagrammalaridan foydalanganda tahlil qilinayotgan tashkil etuv- chilar uch guruhga birlashtiriladi: A, B, S.
Birinchi guruhga o'zining qiymatiga ko'ra boshqalardan ustun bo'lgan uch omil kiritiladi va kamayib borish tartibida joylashtiriladi.
Ikkinchi guruhga В kamayib boruvchi tartibda joylashtiriladigan navbatdagi uch omil kiritiladi.
Uchinchi S guruhga tashkil etuvchilarga ajratib bo‘lmaydigan qolgan omillar «boshqa omillar» guruhi sifatida kiritiladi.
Agar qiymat tahlilini o'tkazsak, A guruhiga jami xarajatlaming 70— 80%i to‘g‘ri keladi, S guruhga esa 5—10%, oraliq В guruhga ishdagi xatolar va nuqsonlar bilan bog‘liq 10—25% xarajatlar to‘g‘ri keladi. A, B, S guruhlaming teng boimagan miqdori bu guruhlarga kiradigan detallarni ishlab chiqarishning oqilona xarajatlariga turli yondashuvni shakllantiradi. Masalan, A guruhidagi detallarning nazorati kuchli, S guruhidagilarniki soddalashtirilgan bo‘lishi lozim.
Misol. Faraz qilaylik, korxona tunuka ishlab chiqaradi. Oy davomida 8020 ta nuqsonli tunuka ishlab chiqarildi va tabiiyki, nuqsonni kamaytirish vazifa qilib qo‘yildi. Tahlil uchun Pareto diagrammasini qurishga qaror qilindi. Bu maqsadda:
nuqsonga oid oylik ma’lumotlar to‘planadi, nuqson ko‘rinishlarining soni aniqlanadi va har bir turga mos keladigan yo'qotishlaming yig‘indisi hisoblanadi;
nuqsonlarning turlari yo‘qotishlar yig‘indisining kamayib borishi tartibida shunday joylashtiriladiki, qatoming oxirida kam yo'qotishlarga mos keladigan turlar va «Boshqalar» sarlavhasiga tegishli turlar joylashadi;
stolbasimon grafik qurilib, unda nuqsonning har bir turiga o‘zining to‘rtburchagi (ustun) mos keladi. Uning vertikal tomoni nuqsonning bu turidan yo'qotishlar miqdoriga muvofiq keladi (hamma to'rtburchakning asosi bir-biriga teng) va Lorens egri chizig‘i deb nomlanadigan eng yuqori egri qiymat chiziladi: grafikning o‘ng tomonida kumulativ foizning miqdori ko‘rsatiladi; olingan grafik Pareto diagrammasi deb nomlanadi;
absissa o‘qi bo‘yicha nuqsonning turlari yotqiziladi, ordinata o‘qi bo'yicha — yo'qotishlar miqdori;
jamg'arilgan qiymat hisobanadi, u 100% deb qabul qilinadi;
Pareto diagrammasida uning nomi, olingan ma’lumotlaming muddati, ma’lumotlarning soni, nuqsonning foizi, yo'qotishlaming yakuniy qiymati ko'rsatiladi.
Korxonaning sifat xizmati 11.5-jadvalda keltirilgan tunukalaming nuqsoni bo'yicha oylik ma’lumotlami to'pladi.
jadvalning ma’lumotlariga ko'ra 11.1-rasmda Pareto diagramasi tuzildi. Uning tahlilini o'tkazamiz. Nuqsonning uch turi: sinish, yoniga egilish, tik holatdan chetlanish mos ravishda 40,181%, 19,442%, 12,961% ni tashkil etadi, umumiy miqdorda A guruh 72,584% ni tashkil qiladi. Bu gumhga birinchi bosqichdayoq asosiy e’tiborni qaratish lozim.
Ikkinchi bosqichda A guruhdagi har bir operatsiyani tahlil qilish, so'ng nuqsonning foizini kamaytirishga imkon beruvchi tadbirlar grafigini tuzish kerak.
Turli vaziyatlami tahlil qilishda kundalik hayotni muhokama qilish Pareto diagrammalarini qurishdan umuman farq qilmaydi, ammo u ishlab
Do'stlaringiz bilan baham: |
