0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsuis ta’lim vazirligi g‘. Hojiahmedov, I. Yaxyayeva, M. Umarova, A. Usmonov sifat menejmenti

10.1-jadval

Juft taqqoslash usuli yordamida oltita obyektni ranjirlash

Obyektning t/r	1	2	3	4	5	6	Jami
1	1	1	0	1	1	1	4
2	1	1	0	1	1	1	4
3	1	1	x	1	1	1	5
4	0	0	0	X	0	0	0
5	0	0	0	1	X	0	1
6	0	0	0		1	X	2

Juft taqqoslashdan olingan o'lchash natijalarini ketma-ketlikda yaqin- lashish usuli yordamida aniqlashtirish mumkin.

Ekspertlar tarkibining ekspertiza natijalariga ta’siri

₍ Testlash. Ekspert guruhni shakllantirishda test o'tkazish, ekspertlarning о z-o zini baholashi va fikrlaming kelishuvini tekshirish maqsadga muvofiq.

Test o'tkazish ekspertlarning vazifalarni hal qilishi, mashhur tashki- lotchilaming testlashidan, lekin natijalarning ekspertlarga noma’lum bo'li- shidan va turli ekspertlar baholarining bir xil to'plamiga tegishliligi haqidagi gipotezalami Fisherning mezoni bo'yicha tekshirishdan iborat bo'ladi.

О z-o zini baholash har bir ekspertning cheklangan vaqtda maxsus tuzilgan anketa savollariga javob berishidan iborat. Bunday sinov kompyuter vositasida

о tkaziladi va keyin ballda baholanadi. Ekspertlar bir-birini baholashlari mumkin, lekin buning uchun ishonchli vaziyat va hamkorlikdagi ish tajribasi zarur.

Ekspertlar fikrining kelishilishini konkordatsiya koeffitsientining miqdori bo'yicha baholash mumkin:

bunda:

S - har bir ekspertiza obyekti ranglarining barcha baholarining o‘rtacha miqdordan chetlanish kvadratlari yig‘indisi;

n — ekspertlar soni;

m — ekspertiza obyektlarining soni.

Konkordatsiya koeffitsienti 0 < W < 1 oraliqda o'zgaradi, chunki 0 — to'liq kelishmaganlik, 1 — toMiq hamfikrlilik.

Misol. Besh ekspert fikrining kelishilganlik darajasini aniqlash zarur. Ularni ranjirlash natijalari yetti obyekt bo‘yicha 10.3-jadvalda keltirilgan.

Ranglarning o‘rta arifmetik miqdorini baholaymiz:

Q_o,_r = (21 + 15 + 9 + 28 + 7 + 25 + 35)/7 =20.

So‘ng o'rtacha miqdordan foydalanib, chetlanishlar kvadratining yig‘indisini baholaymiz: S = 630.

Konkordatsiya koeffitsientining miqdorini aniqlaymiz:

W =12x630/25x(343-7) = 0,9.

Yaxshi natija! Ekspertlarning fikri yaxshi kelishilgan.

Ekspertlar miqdoriy tarkibining eksperti/a natijalariga ta’siri. Guruhda ekspertlar sonining o‘sishi bilan o‘lchashning aniqligi ortadi. Bu esa ко p marotaba o'lchashlar uchun xos.

Ekspertlar fikrining tarqalish qonuni va baholashning yo‘l qo‘ysa bo‘la- digan standart xatosi S_x ni bilgan holda o‘lchashlarning berilgan aniqligini ta’minlovchi ekspertlar soni n ni aniqlash mumkin.

Bunda mashhur ifodani qo‘llagan holda oMchashning berilgan aniqligini ta’minlovchi ekspertlarning minimal soni n ni aniqlash mumkin:













bunda: ^ — ekspertlar baholarining o‘rtacha arifmetik qiymati;

n , — ekspertlar tomonidan qo'yilgan baholar soni. Ekspertlarning shaxsiy va jamoaviy fikrlari ham farqlanadi, ularning oxirgisi aniqroq, muhimi, kelishilgan hisoblanadi.

Maxsus tayyorgarlik ko‘rgan kishilar, potensial iste’molchilar va mahsulot ishlab chiqaruvchilar ekspertlar si^fatida qatnashishi mumkin.

Ekspertlar fikrining kelishilganligini baholash uchun misol 10.3-jadvalda keltirilgan.

10.3-jadval

Besh ekspert fikrining kelishilganligini baholash uchun ma’Iumotlar

Ekspertiza obyektining raqami	Ekspertning bahosi					Ranglar yig'indisi		0‘rtachadan chetlanish		Chetlanishlar kvadrati
	1	2	3	4	5
1	4	6	4	4	3		21		1		1
2	3	3	2	3	4		15		-5		25
3	2	2	1	2	2		9		-11		121
4	6	5	6	5	6		28		8		64
5	1	1	3	1	1		7		-13		169
6	5	4	5	6	5		25		5		25
7	7	7	7	7	7		35		15		22

Isikavaning sabab-oqibat diagrammalari




Bu ekspert usuli Yaponiyada texnologik jarayonlaming buzilishini yaqqol aniqlab bo lmaganda, ularning ishdan chiqish sabablarini aniqlash uchun paydo bo'lgan.

Sifat ко rsatkichlarining tuzilmasi va har bir omilning ta’sirini aniq- laydigan bunday diagrammalami tashkil qilish qoidalari mavjud:

1. 
   Rahbariyat ishdan bo'shatadigan odamlarning guruhi qo‘llaniladi;
   
2. 
   Fikrlarning anonimligi saqlanadi;
   
3. 
   Kichiklar birinchi bo'lib so‘z boshlaydilar;
   
4. 
   Ekspertizani o'tkazish vaqti cheklangan;
   
5. 
   Topilgan yechim uchun muallif mukofot olishi kerak.
   

Non yopishning sifati qaysi omillarga qay darajada bog'liqligini aniqlash lozim deb faraz qilaylik.

Avval umumiy qabul qilingan omillami ajratamiz, aynan: mehnatning sifati, hujjatlashtirish sifati, mehnat vositalarining sifati va mehnat predmet- larining sifati. Keyin har bir tashkil qiluvchini sabablarga ajratamiz va ekspert yo li bilan ularning har binning vaznlilik ko'rsatkichini aniqlaymiz. Diagrammaga misol 10.1-rasmda keltirilgan.

Diagrammani texnologik-jarayonning «borishi bo'yicha» tuzish qulay. Masalan, biror firmada qoplamaning yaratilishini ko'rib chiqamiz. Bunga misol 10.2-rasmda keltirilgan.


. Kasbiy tayyorgarlik 0,08
Texnik talablaming to'liqtigi 0,03

EUM dan

Ish o‘rinIarinim A . RofCbatkmtirish Ekr bildirishning ^ ^J foydalanish 0,1 holati 0,07 \ shartlan 0,1 erkinfigj 0,62 ^y

0,2 0,15/