0 ‘ т к I r h o s h I m o V

О ‘tkir Hoshimov
,,Kitelli“ muallimning gapiga mahliyo boiib, ro‘param- 
da o‘tirgan qariyaga e’tibor bermabman.
Bir mahal qariyaning o‘zi gap boshlab qoldi:
- Siz meni tanimaysiz. Men sizning kitoblaringizni 
o‘qiyman, bolajon!
,,Bolajon“ degani qalbimda qandaydir sog‘inch tuyg‘ular- 
ni uyg‘otgandek boidi. Pokiza kiyimli, qaddi bukik qariya­
ga sinchiklab tikildim.
- Siz...
- Ha-da! - dedi qariya muloyim kulib. - Men o‘sha 
,,shoir“ o‘qituvchingizman... Xursandman, bolajon, yozgan- 
laringizdan xursandman.
...Agar mikrofonda ,,kitelli“ muallim va’zini cho‘zmasa, 
boshqa mavzuga ko‘chgan bo‘larmidik...
- Domla, - dedim qariyaga. - Manavilar hamon va’zxon- 
lik qilib yotibdi. Axir siz...
- Nachora, - dedi qariya xotiijam alpozda. - Eshak qa- 
chon xohlasa, qayerda xohlasa, hangrayveradi, bolajon... Me­
ning hech kimga xusumatim yo‘q... - Bir zum o‘ylanib tur- 
di-da, siniq jilmaydi. - Bir hangomani aytib beraymi?.. Esini 
yeb qo‘ygan cholni ma’zur tutasiz. Bu gaplami kitobdan 
o‘qiganmidim, yo ellik ikkinchi yili ,,uyoqqa“ jo ‘natishganida 
etapda eshitganmidim, esimda yo‘q. Ammo ma’nosi bunday.
Qadim zamonda bir sarbon bo‘lgan ekan. Ko‘p yurtlar- 
ga boribdi. Ko‘p aziyat chekibdi... Yoshini yashab, oshini 
oshab, vaqti-qazosi yetganini sezibdi. Bola-chaqalari, qarin- 
dosh-urug‘lari bilan rozi-rizolik tilashibdi. „Mendan rozimi- 
sizlar?“ debdi. „Mingdan-ming rozimiz”, deyishibdi.
Nogahon yana bir qadrdoni sarbonning esiga tushibdi. 
Qirq yil xizmatini qilgan tuyasi bor ekan. Shu bilan ham vi- 
dolashadigan bo‘pti.
„Vaqti kelsa, keragidan ortiq yuk ortdim, vaqti kelsa, 
suvsiz qolding, och qolding, mendan rozimisan?“ deb so‘- 
rabdi tuyadan.

---

Uzun kechalar
155
„Roziman, - debdi tuya. - To‘g‘ri, yuk ham ortding, suv- 
siz ham qoldirding. Nimaiki qilsang, karvon manzilga be- 
xatar yetsin, deb qilding... Ammo bir marta sendan qattiq 
dilim og‘rigan. Bir gal mening jilovimni eshakning dumi- 
ga bog‘lab qo‘ygansan... 0 ‘shanda eshak tuproq changitga- 
ni yetmagandek, bir-ikki marta tumshug‘imga tepdi... Sen 
boisang, kulib tomosha qilding...”
Qariya jimib qoldi. Tag‘in siniq jilmaydi.
- Yaxshi sarbon yuk ortadigan tuyasini eshakka teptirib 
qo‘ymaydi...
Mikrofonda esa, hamon ,,kitelli“ muallim nutq irod etar
edi:
- Mana, xudoga shukr, dinimiz tiklandi. Imonli bo‘lay- 
lik. 0 ‘t balosidan, suv balosidan, tuhmat balosidan asrasin...
Qayerdadir eshak hangradi. Uzoq, kuchanib hangradi....
Qishloqda kuz pallasi tomsuvoq qilish udumi bo‘lardi. 
Uning yozilmagan qoidasi bor. Birinchidan, hech kim tomini 
yolg‘iz o‘zi suvamaydi: hamma hasharga keladi. Ikkinchidan, 
beva-bechora, qo‘li qisqa xonadonning uyi eng awal tomsu­
voq qilinadi. Keyin, navbatma-navbat davom etaveradi...
0 ‘qituvchimizning hashariga ko‘p odam yig‘ildi. Uyi 
katta yo‘l yoqasida edi. Shundoq ko‘cha chetidan loyxan- 
daq qazilgan ekan. Somon, katta yo‘lning ko‘pchib yotgan 
tuprog‘iga qovushib, obdan yumshabdi. 0 ‘qituvchimizning 
Azim aka degan qo‘shnisi ishboshi bo‘ldi. Birov xandaqqa 
tushib loy soberib turibdi, birov paqirlab loy tashidi, yana 
birov tomda turib, ilgak bilan tortib oladi, boshqasi hafsala 
bilan suvaydi...
Erta peshindayoq hamma ishni qoyil qilib tashladik. 
Hovli o‘rtasidagi tut tagida ovqatlanib o‘tirsak, o‘qituvchim- 
ning keksa onasi kelib qoldi. (Keyin eshitsak, bir hafta awal 
ko‘zi yorigan qizinikiga ketgan ekan.)
Kampir hassasini do‘qillatib, to‘ppa-to‘g‘ri 
0
‘qituvchi- 
mizning oldiga bordi.

---

156