Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Сув миқдори, кг/м ’
12.5-расм.
Бетоннинг сиқи- 
лишдаги мустаҳкамлиги- 
нинг сув микдорига 
боғлиқлиги:
о —ўта қую қ б ето н қориш маси 
(1 1 0 д а н 140 л .га ч а ); б— ш уни нг 
ўзи, э н г ю қори м устаҳкам ва 
зи чланган ( 1 4 0 — 150 л .гач а); 
в —ш ун и н г ўзи, п л асти к бетон 
қориш ма (1 5 0 д а н 180 гача); 
г —ш ун и н г ўзи, қуйма су ю қ
бето н .
323

---

Бетоннинг маркаси 
ортиши билан R J R .
г
с и қ '
ч у з
нисбати ҳам ортади. Бе­
тоннинг мустаҳкамли- 
гини оширишда қуйи- 
даги омилларни эъти- 
борга олиш лозим: це­
м ен тн и н г ф аоллиги, 
тўлдиргичлар билан 
сувнинг сифати, бетон- 
даги цемент \амда сув 
миқцори, қоришмани 
тайёрлаш, жойлаш усу­
ли, жойланган бетонни намлаб туриш, қотиш жараёнидаги ҳаро- 
рат ва ҳ.к. Умуман, бетоннинг мустаҳкамлиги цементнинг фаолли­
ги билан цемент-сув нисбатига боғлиқ.
Бетон мустаҳкамлигига сув-цемент 
(С /Ц ) 
нисбатининг таъсири 
кўпгина олимлар томонидан батафсил ўрганилган (12.6-расм). Бе­
тон қоришмасида С /Ц микдори ортса, унинг мустаҳкамлиги ка­
маяди. Буни биринчи бўлиб профессорлар И.Г.Малюга ва Н .М .Бе- 
ляевлар амалда аниқлашди. Цементни сув билан қориштиргандан 
кейин, аввало, минерал елим ҳосил бўлади ва у аста-секин куюқла- 
ша бошлайди. Қуюқланиш ва қотиш жараёнида сувнинг маълум 
миқдоригина (цемент оғирлигининг 19—23 %) цемент билан кимё­
вий бирикади. Қолган қисми эркин ҳолатда бирикмай сув ёки буғ 
сифатида ғовакларда қолади. Вақг ўтиши билан эркин сувлар буғ- 
ланиб, бетонда бўш ғоваклар ҳосил қилади. Натижада, бетоннинг 
мустаҳкамлиги камаяди.
Бетон мустаҳкамлиги билан С /Ц  кўрсаткич орасидаги боғла- 
ниш (Ц /С <2,5 бўлганда) қуйидаги формула билан ифодаланади: