Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Бетоннинг қотиши. 
Бетон таркибидаги боғловчи сув билан кимё­
вий реакция жараёнида аста-секин қуюьушшиб ундаги майда ва йи­
рик тўлдиргичларни ўзаро боғлайди, кейин қотиб бетон деб аталув­
чи сунъий тошга айланади. Бетоннинг қотиш жараёнида қулай ша- 
роит (15—20 кунгача илиқ — 20±2 °С) яратилмаса у қурийди ёки 
музлайди. Натижада, қотиш жараёни тўхтайди, унинг тузилиши за- 
ифлашади, хоссалари бўйича яроқсиз бўлиб қолади. Республикамиз 
шароитида, ёзнинг иссиқ-қуруқ кунларида тайёрланган бетон юза­
сига мунтазам равишда сув сепиб турилиши керак ёки бетон тарки­
бидаги сувнинг буғланиб кетмаслиги учун унинг юзаси битумли сув 
билан бўялади ёки полиэтилен каби юпқа пардалар билан ёпилади. 
Бетон қоришмасининг қотиши учун барча шароитлар яратилган \олда 
унинг қотиш жараёни қуйидаги 12.7-расмда ифодаланган. Ўртаҳисоб-
325

---

с2 
100
да бетон мустаҳкамлиги- 
нинг ортиши логарифм 
қонунияти бўйича рўй бе­
ради.
^ SO 
а 60
40
1 3 
7
Нормал шароитда қотиш вақти, кун
28
12.7-расм.
Бетон мустаҳкамлигининг ортиши.
бунда, Rn — п кундан ке­
йинги бетонни нг мус- 
таҳкамлиги (уч кундан
кам бўлмаслиги керак); R^ — бетон маркаси; п — бетоннинг неча 
кун қотгани.
Бетон қоришма қолипга жойлангандан кейин ўртача неча кун­
дан сўнг қолипдан олиш ушбу формула ёрдамида аник^анади. Ас- 
лида бетоннинг п кундан кейинги мустаҳкамлигини тажриба хона- 
да тайёрланган намуналарни 3, 7, 28, 90 кун қотгандан кейин 
аникданган кўрсаткичлар асосидаги эгри чизиқ ёрдамида топила­
ди. Бетон қулай шароитда қотганда, унинг бошланғич мустаҳкам- 
лиги кичик бўлади. Аммо, 7— 14 кундан кейин маркадаги (Л,8) 
мустаҳкамликнинг 60—80 %ини ташкил этади. Уч ойда 125 %, 12 
ойда эса 175 % мустаҳкамликка эга бўлади.
Бетон тўсиқ конструкциялар сифатида ишлатилганда, унинг