Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

иссиқлик ўтказувчанлик 
кўрсаткичи катга аҳамиятга эга бўлади. Оғир 
бетонларнинг ҳавойи қуруқ ҳолатида иссиқлик ўтказувчанлиги 1,2 
Вт/(м • "С) 
i a
i c hi
бўлиб, енгил тўлдиргичли ва серговак енгил 
бетонларга нисбатан 2—4 баробар каттадир. Турар жой биноларини 
қуришда ишлатиладиган деворбоп панелларнинг ички қатламига 
иссиқликни сак,ловчи ашёлар жойланади. Бундай бетонлардан ис- 
сиьутикнинг кўп ўтиши уларнинг камчилигидир.
Иссиғушк ўтказувчанлик бетоннинг ҳажмий оғирлигига, ғовак- 
ларининг тузилишига ва катга-кичиклигига, намлигига, муҳит 
ҳароратига боғлиқ. Ҳажмий оғирлиги 1800—2600 кг/м 3 бўлган оғир 
бетонларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 0 ,8 — 1,35 
Вт/(м • °С) га, енгил бетонларники эса 0,11—0,8 Вт/(м ■ °С) га тенг.
Бетоннинг музлашга чидамлилигини аниқлашда 
ишлатиш шарой- 
тига кўра унинг таркиби ҳисобланади ва тегишли қўшилмалар тав­
сия этилади.
Музлашга чидамлилик даражаси оғир бетонларнинг зичлиги- 
га, тўлдиргич ва боғловчиларнинг сифатига боғлиқ. Йирик ва ўза-
Бетоннинг физик хоссалари
326

---

ро туташган ғоваклардан ташкил топган енгил бетонлар совуққа 
чидамли бўлади. Совуққа чидамлилигига кўра бетонлар Ғ4, Ғ5, 
Ғ50, F100, F150, Ғ200, Ғ300, маркаларга бўлинади.
Бетоннинг говаклиги ва сув ўтказувчанлиги. 
Бетон қоришма тай- 
ёрланаётганда унда ҳаво пуфакчаларининг қолиб кетиши ва ор- 
тиқча сувнинг буғланиши натижасида, бетонда микро ва макро 
ғоваклар ҳосил бўлади (12.8-расм). Йирик (макро) ғоваклар 10 5 см. 
дан катта ўлчамга эга бўлиб, бетондаги ортиқча сувларнинг буғла- 
нишидан ҳосил бўлади. Майда ғовакларнинг катталиги 10'5 см. дан 
кичик бўлиб, бетоннинг сифатини пасайтирмайди.
Бетонда йирик ғоваклар миқдори 5—7 %дан ортмаслиги керак. 
Бунинг учун сув ва бошқа суюк^икларнинг юқори босими остила 
ишланадиган айрим йиғма темир-бетон конструкцияларга орга­
ник смолалар ва битум эритмалари шимдирилади. Бунда бетон буғ- 
лаш йўли билан қотирилгач, уни совиш вақтида смолага ботири- 
лади. Ғоваклардаги буғ сувга айланиб вакуум ҳосил қилади ва на­
тижада буюм смолани шимади. Смолага шимдирилган бетоннинг 
кимёвий эритмалар таъсири­
га чидамлилиги ҳам ортади.
Бундай конструкциялар юқо- 
ри босим, (суюкушк ёки газ) 
зарарли муҳитдаги зарба таъ­
сирида ишлайдиган жойлар- 
да қўлланилади.