Ў з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

Мева ва сабзавотларни сақлаш шароитлари.

Юртимизда сабзи кўп истеъмол қилинадиган асосий сабзавот экинларидан ҳисобланади. Республика бўйича ҳар йили 70–80 минг тонна сабзи этиштирилиб, шундан 50–60 минг тоннаси қишга сақланади. У сабзавот қуритиш ва консервалаш саноатида кенг ишлатилади. Сабзининг тиним даври карамники сингари қисқа бўлиб, узоққа чўзилмайди. Ундаги мажбурий тиним даври ғоят муҳим ривожланиш жараёнларини тугаллаш учун зарурдир. Хосилни йиғиштириш ҳамда уни сақлаш вақтида меваларнинг сақланувчанлиги ўртасида мураккаб боғланиш борлиги аниқланган. Сабзининг етилиш даражасини унинг таркибидаги сахароза ва моносахарлар нисбатига қараб белгилаш мумкин. Агар бу нисбат юқори бўлса, сабзи яхши етилган бўлиб, узоқ муддат сақланади.

Мева сабзавотларни сақлаш даврида чиқитларни келиб чиқиш сабаблари.
Сақлаш даврида чиқитларнинг пайдо бўлиши, асосан микробиологик чиришлар, физиологик касалланишлар, табиий вазннинг камайишига боғлиқ. Одатда сақлаш даврида чиқитларга таъсир кўрсатувчи омиллар
ички ва ташқиларга бўлинади. Ички омиллар мева ва сабзавотларнинг нави, генетик хусусиятлари билан белгиланади. Бунга муайян навнинг касаллик қўзғатувчи омилларга бардош бериши, мевасининг кимёвий, анатомик ва морфологик тузилиши, пишиб етилиши, ўзига хос модда алмашуви ва бошқалар киради.Мева ва сабзавотларнинг касалланишга қарши тура олиш хусусияти уларнинг микробиологик зарарланишнинг олдини олишга ёрдам беради. Сабзавот ва мевалар кўпроқ туриб қолса ёки пишиб кетса, бардош бериш қобилияти пасаяди бу хол физиологик касалланиш ва чиқитларнинг пайдо бўлишига олиб келади. Мазхсулот вазнининг табиий камайиши биологик хусусиятларга борлиқ бўлиб, мева таркибида намликнинг йўқолиш суръатлари ва кимёвий моддаларнинг нафас олиш даврида парчаланишига боғлиқ.

Мева сабзавотларни далада ва доимий омборларда сақлаш усуллари.
Сабзавотлар турли хил усулларда сақланади. Янги мева-сабзавотлар, шунингдек уруғликлар ва картошка сақлайдиган иншоот ёки бинолар мева-сабзавот омбори деб юритилади. Улар муваққат ва доимий бўлади. Муваққат омборларга уюм, ҳандақ, ўра ва бошқалар киради. Доимий омборлар бир қаватли тўғри бурчак шаклида ер устига ёки ердан чуқурроқ (1,5-2 м) қилиб, бетондан ёки ғиштдан қурилади.
Сабзавот омборлари маҳсулотни сақлаш усулларига қараб қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
1. Табиий усулда шамоллатиладиган омборлар.
2. Вентилятор ёрдамида ташқи ҳаво билан совитиладиган омборлар.
3. Сунъий усулда совитиладиган совутгичлар.
4. Атмосфераси бошқарилиб тўриладиган совутгичлар.
5. Музхона ва музли омборлар.