“ 3-sinf o‘quvchilari nutqini sinonim va antonimlar bilan boyitish yo‘llari

5.
 
Gapni oz so`zla, ishni ko`p ko`zla.
 
 
II.3. 3-sinf o‘quvchilari nutqini sinonim va antonimlar bilan 
boyitishga doir tajriba-sinov ishlari 
Men pedagogik amaliyot davrida Buxoro shahridagi 23-uimumta’lim maktabi-
ning 3-V sinfida ona tili darslarida o‘quvchilarni o‘z nutqida sinonim va 

---

65 
antonimlardan foydalanishga o‘rgatiishga doir topshiriqlardan foydalandim. 
Tajriba-sinov yakunida quyidagi natijalarga erishdim: 
1. O‘quvchilarda sinonim va antonimlar haqida tushuncha hosil bo‘ldi. 
2. O‘quvchilar berilgan so‘zlarga sinonim va antonim topa oladigan bo‘ldi. 
3. O‘quvchilar o‘z og‘zaki va yozma nutqida sinonim va antonimlardan o‘rinli 
foydalanadigan bo‘ldi.
O‘quvchilarni o‘z nutqida sinonim va antonimlardan foydalanishga o‘rgatishga 
doir ishlar samaradorligini tekshirish uchun tajriba va nazorat sinflarida sinonim va 
antonimlardan lug‘atidan foydalanishga doir topshiriqlar asosida qiyosiy tahlil 
o‘tkazdim. Tahlil uchun quyidagi topshiriqlardan foydalandim: 
1. Tajriba va nazorat sinfi o‘quvchilariga ma’nodosh sifatlardan berilgan mosini 
tanlab birikma tuzishni topshirdim.
Topshiriq 

Berilgan sifat va otlardan foydalanib birikma tuzing. 

chiroyli, go‘zal, barno, suluv, dilbar; 
qiz, bola, yigit, kelinchak, shahar, diyor. 
Berilgan sifat va otlar to‘g‘ri biriktirilsa quyidagi so‘z birikmalari hosil bo‘ladi: 
chiroyli qiz, chiroyli bola, chiroyli yigit, chiroyli kelinchak, chiroyli shahar, go‘zal 
qiz, go‘zal kelinchak, go‘zal shahar, go‘zal diyor, barno qiz, barno yigit, barno 
kelinchak, suluv qiz, suluv kelinchak, dilbar qiz, dilbar yigit, dibar kelinchak, 
dilbar shahar, dilbar diyor.
Demak, 19 ta so‘z birikmasi hosil bo‘ladi.
Tajriba va nazorat sinfi o‘quvchilari bu topshiriqni quyidagicha bajardi. 
Jami 
o‘quvchi 
To‘g‘ri tuzilgan birikmalar soni 
15 ‒ 19 ta 10 ‒ 15 ta 
6 ‒ 9 ta 5 ta 
Tajriba sinfi 
3-V 
32 
22 
6 
2 
2 

---

66 
Nazorat sinfi 
3-B 
30 
11 
5 
7 
7 
Jadvaldagi ustunchalarga baholash mezonlari asosida yondashsak 1-ustuncha-
dagi o‘quvchilarga 5 baho, ikkinchi ustunchaga 4 baho, uchinchi ustunchaga 3 
baho, to‘rtinchi ustunchaga 2 baho qo‘yish mumkin. Shu asosda sifat 
ko‘rsatkichini hisoblasak tajriba sinfidagi o‘quvchilarning sifat ko‘rsatkichi 87,5 % 
ni, nazorat sinfidagi o‘quvchilarniki esa 53, 3 % ni tashkil etadi. 
Bundan xulosa qilish mumkinki tajriba sinfida sinonimlardan nutqda to‘g‘ri 
foydalanish ko‘nikmasi nazorat sinfiga nisbatan ancha yuqori.