“ 3-sinf o‘quvchilari nutqini sinonim va antonimlar bilan boyitish yo‘llari

Kasal- sog‘, uzoq- yakin, ok-kora, shirish-achchiq, og‘ir-yengil, erta-kech. shod-
gamgin. 
Namuna : Rang: oq-qora. 

Alohida sifatlarga antonim tanlashga oid mashqlar bilan birga qarama-qarshi 
ma`noli sifatlar aniq ma`noga ega bo`ladigan so`z birikmasi ustida bajariladigan 
mashqlar bajartirish ham zarur.
 
So`z birikmasi ustida bajariladigan mashqlar ostiga chizilgan sifatlarga 
qarama-qarshi ma`noli sifatlar topishdan iborat. 
Quyidagi so`z birikmalaridagi ostida chizilgan sifatlarni qarama-qarshi ma`noli 
sifatlar bilan almashtiring. 
Qiziqarli o‘yin – 
Og‘ir yuk – 
Rost gap – 
Issiq kun – 
Keng xona – 
Namuna : 
Keng xona –tor xona. 
O`quvchilarga ayni bir sifatning o`zi kaysi ma`noda ishlatilganiga qarab har xil 
antonimlarga ega. Bo`lishi mumkinligini ko`rsatish uchun ularga quyidagicha 
mashqlarni taklif qilish mumkin.
So`z birikmalaridagi ostiga chizilgan sifatlarni qarama-qarshi ma`noli sifatlar 
bilan almashtiring. 
Og‘ir yuk – 
Og‘ir masala – 
To`g‘ri tayok – 
To`g‘ri javob – 
O`quvchilar mashqni quyidagicha bajaradi. 
Og‘ir yuk – yengil yuk; 

---

64 
Og‘ir masala – oson masala ; 
To`g‘ri tayoq – egri tayok; 
To`g‘ri javob – noto`g‘ri javob. 
O`qituvchi savol beradi: 
O`ylab ko`ringlar, nima uchun ayni bir so`zga sizlar turlicha qarama-qarshi 
ma`noli so`zlarni yozdingiz? 
Alohida so`zlar va so`z birikmalariga antonim topishdan tashqari 3-sinfda 
matn ichidan qarama-qarshi ma`noli sifatlar topishga doir mashqlar ham 
bajartirish lozim. Buning uchun ona tili darsligidagi antonim sifatlar qo‘llangan 
yoki antonim so‘z topish mumkin bo`lgan gaplar uchraydigan mashqlar matnidan 
foydalanish mumkin. O`quvchilarga mashqdan qarama-qarshi ma`noli so`z 
tanlash mumkin bo`lgan sifatlarni topishni topshirib biz o‘quvchida so`z va uning 
ma`nosiga e`tibor bilan qarash kobiliyatini tarbiyalaymiz va bu bilan bolalar 
lug‘atini faollashtiramiz. 
Antonimlarni ajratish uchun o`quvchilarga maxsus tanlangan matnlarni tavsiya 
qilish ham maqsadga muvofiq. Buning uchun, ayniqsa, maqollar juda qulay 
vositadir. 
Quyidagi maqollardagi qarama-qarshi ma`noli sifatlarni toping. 
1.
 
Kattaga xizmatda, kichikka xurmatda bul. 
2.
 
Egri utirsang ham, to`g‘ri gapir. 
3.
 
YOmon gap bosh kozigi, yaxshi savol gap jon ozigi. 
4.
 
Achchik savol berib, shirin javob kutma.