درس اول Birinchi dars Fors tili

dars tamom bo’ldi

hālā esterāhat konid		endi dam oling
zang zade ast		qo’ng’iroq chalindi

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Diftong deb qanday tovushlarga aytiladi?
   
2. 
   Fors tilida nechta diftong bor?
   
3. 
   Diftong lug’atlarda qanday beriladi?
   

درس پنجم

Beshinchi dars
واژگان

Lug‘at

haft-e sobh		ertalabki yetti
az xāb		uyqudan
bidār mišavam		uyg’onaman
hayāt		hovli
kami		ozgina
varzeš mikonam		badantarbiya qilaman
dast-o ruyamrā		qo’l va yuzimni
mišuyam		yuvaman
dandānhāyamrā		tishlarimni
mesvāk mizanam		tozalayman
lebās-hāyamrā		kiyimlarimni
mipušam		kiyaman
salām mideham		salom beraman
sobhāne mixorim		nonushta qilamiz
hašt		sakkiz
miravam		ketaman
dust		do’st
rafiγ		o’rtoq
šāgerd		o’quvchi
dānešgāh		universitet
dāneškade		institut, fakultet
anstitu		institut
modir		mudir, rahbar
modir-e kelās		sinf rahbari

Fors alifbosi

Til taraqqiyoti tarixidan bizga ma’lumki fors tili o’z yozuv tizimiga ega bo’lgan qadimiy tillardan hisoblanadi. Lekin VII- IX asrlar mobaynida arablar Eron, Markaziy Osiyo va ularga qo’shni mamlakatlarga islom dini bilan birga o’z madaniyati, tili va yozuvini olib keldilar. Natijada arab yozuvi o’zlashtirilib, rivoj topa boshladi. shunday qilib fors yozuvi ham arab yozuviga asoslanib qoladi. Fors yozuvida 32 ta harf mavjud. Arab alifbosida esa 28 ta harf bor. Arab tilida uchramaydigan undoshlarni ifodalash uchun arab tilidagi 28 ta harfga qo’shimcha 4 ta harf kiritilgan. ular quyidagilar:

“g” , “č” , “p” , “ž”.

Arab yozuvining bosma harflari qo’lda yozish shakllaridan bir oz farq qiladi. Bosma shakl “nasx” usulida va yozma shakl “nasta’liq” usulida yoziladi. Arab- fors yozuvi boshqa tillardagi yozuvdan farq qiladi. Arab-fors yozuvi o’ng tomondan chapga qarab yoziladi.

Fors alifbosidagi harflar to’rt ko’rinishga ega:

1. Alohida yoziladigan shakli

2. So’z boshidagi shakli

3. So’z o’rtasidagi shakli

4. So’z oxiridagi shakli.

Bu shakllar bir-biridan farq qiladi. Bundan tashqari 25 ta harf o’zidan keyingi harfga qo’shilib yoziladi. Ularning forscha nomi حروف متصله (horuf-e mottasele) ya’ni, qo’shilib yoziladigan harflardir. Qolgan 7 ta harf esa o’zidan keyingi harfga qo’shilib yozilmaydi. Ular حروف منفصله ( horuf-e monfasele) ya’ni, qo’shilib yozilmaydigan harflar deb ataladi. O’zidan keyin qo’shiladigan harflarni to’rt ko’rinishli harflar, qo’shilmaydigan harflarni esa ikki ko’rinishli harflar deb ataladi.

Fors alifbosi

Harf nomi	fonema	oxirida	o‘rtasida	so‘z boshida	alohida shakl
alif	a, o, e, ā	ﺎ	-	-	ا
be	b	ﺐ	ﺒ	ﺑ	ب
pe	p	ﭗ	ﭙ	ﭘ	پ
te	t	ﺖ	ﺘ	ﺗ	ت
se	s	ﺚ	ﺜ	ﺛ	ث
jim	j	ﺞ	ﺠ	ﺟ	ج
chim	č	ﭻ	ﭼ	ﭽ	چ
he(hāye hutti)	h	ﺢ	ﺤ	ﺣ	ح
xe	x	ﺦ	ﺨ	ﺧ	خ
dāl	d	ﺪ	-	-	د
zāl	z	ﺬ	-	-	ذ
re	r	ﺮ	-	-	ر
ze	z	ﺰ	-	-	ز
Je	ž	ﮋ	-	-	ژ
sin	s	ﺲ	ﺴ	ﺳ	س
shin	š	ﺶ	ﺸ	ﺷ	ش
sād	s	ﺺ	ﺼ	ﺻ	ص
zād	z	ﺾ	ﻀ	ﺿ	ض
tā	t	ﻂ	ﻄ	ﻃ	ط
zā	z	ﻆ	ﻈ	ﻅ	ظ
‘ayn	‘	ﻊ	ﻌ	ﻋ	ع
γayn	γ	ﻎ	ﻐ	ﻏ	غ
fe	f	ﻒ	ﻔ	ﻓ	ف
qāf	γ	ﻖ	ﻘ	ﻗ	ق
kāf	k	ﻚ	ﻜ	ﻛ	ك
gāf	g	ﮓ	ﮕ	ﮔ	گ
lām	l	ﻞ	ﻠ	ﻟ	ل
mim	m	ﻢ	ﻤ	ﻣ	م
nun	n	ﻦ	ﻨ	ﻧ	ن
vāv	v	ﻮ	-	-	و
he (hāye hav-vaz)	h	ﻪ	ﻬ	ﻫ	ه
yā	y	ی	ﻴ	ﻳ	ی

Matn

Barnāme-ye sobh-e man
Hālā sāat-e haft-e sobh ast. Man az xāb bidār mišavam. Dar hayāt kami varzeš mikonam. Ba’d az varzeš dast-o ruyamrā mišuyam va dandānhāyamrā mesvāk mizanam. Lebās-hāyamrā mipušam. Be pedar-o mādaram salām mideham. Mā bā ham sobhāne mixorim. Sāat-e hašt be dabirestān miravam.
1-mashq. Jadvalda berilgan fors alifbosini yod oling.
2-mashq. Shakliga qarab to’rt va ikki ko’rinishli harflarni ajrating.
3-mashq. Quyidagi harflarni necha ko’rinishli ekanligini jadvalga qarab toping.

Sin, ’ayn, fe, dāl, vāv, yā, nun, re, sād, alif, pe, jim, xe, kāf, zā
4-mashq. Matnni o’qing va o’qituvchi yordamida tarjima qiling.
Yod olish uchun iboralar

bebinid dorost ast?		qarang to’g’rimi?
guš konid		quloq soling
dorost nist		to’g’ri emas
dorost benavisid		to’g’ri yozing
harf nazanid		gaplashmang

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Arab alifbosida nechta harf bor?
   
2. 
   Fors alifbosidachi?
   
3. 
   Qaysi harflar fors alifbosiga qo’shimcha qilib kiritilgan?
   
4. 
   Arab-fors alifbosidagi harflar necha guruhga bo’linadi?
   

درس ششم

Oltinchi dars
واژگان

Lug‘at

dar šahre Tāškand