درس اول Birinchi dars Fors tili

pul zarb qiluvchi

Takrorlash uchun savollar

1. 
   “S” tovushini qaysi harf ifodalaydi?
   
2. 
   Ularning shakli bir xilmi?
   
3. 
   “Sh” harfi bilan kelgan qanday so’zlarni bilasiz?
   
4. 
   “S” harfi bilan kelgan so’zlarga misollar ayta olasizmi?
   

درس سیزدهم

O’n uchinchi dars

واژگان

Lug‘at

tafrih		tanaffus
ba’d az		…dan so’ng
bāzi mikonand		o’ynaydilar
bā ham		bir-biri bilan
tanābbāzi mikonand		arqon o’ynaydilar
hamkelās		sinfdosh
tupbāzi mikonand		koptok o’ynaydilar
bāzihā		o’yinlar
mishuyand		yuvadilar
nāhārxuri		oshxona
γazā mixorand		ovqatlanadilar

ی yā harfi va u ifodalaydigan tovushlar

ی yā harfi quyidagi tovushlarni ifodalaydi:

1. Bu harf so’z boshida , unlidan oldin yoki keyin kelsa “y” undosh tovushini ifodalaydi: یک [yek] – “bir”, یتیم [yatim] – “ yetim”

2. Bu harf “i” cho’ziq unlisini ifodalashga yordam beradi: دیر[dir] – “kech”, ایران [irān] – “Eron”

3. Bu harf “ey” diftongini ham ifodalaydi: ییلاق [yeyloq] – “yaylov”, “ dala-hovli” , میل [meyl] – “ xohish”

4. Bu harf ba’zi arab tiliga oid va fors tilida ham ishlatiladigan so’zlarning oxirida kelib “ā” tovushini ifodalashga yordam beradi:موسی [musā] – “Muso”, حتی [ xattā] – “hatto”.

5. Ba’zi so’zlarning oxirida kelganda “iy” tarzida o’qiladi: ترمیزی [Termiziy] – “Termiziy”, فارابی [Fārābiy] – “Farobiy”
1-mashq. Quyidagi jadvalga ahamiyat bering va ی yā harfi ifodalaydigan tovushlarga o’qituvchi yordamida misollar toping. Jadvalni daftaringizga ko’chirib yozing.

“ی”	“y”	ياد	یاﺮ
	“i”	سی	سینی
	“ey”	نی	میمون
	“ā”	یحیی	کبری
	“iy”	خوارزمی	بیرونی

2-mashq. Quyidagi so’zlarni o’qing va daftaringizga yozing.

خوی	ریل
روی	ایجاد
چای	این
بوی	تیر
هایهای	زیر
سیخ	ریز

3-mashq. Quyidagi so’zlarni arab-fors alifbosida yozing.

yatim	sedā
yārān	sāber
bārān	boxāriy
āšpaz	rud
šir	kobrā

Matn

Dar tafrih
Ba’d az har yek sāat-e dars tafrih ast. Tafrih dah daγiγe ast. Sāat-e yāzdah tafrih-e bozorg ast. Tafrih-e bozorg bist daγiγe ast.Dar tafrih-e bozorg šāgerdān dar hayāt-e dabirestān bāzi mikonand. Barnā va Faride bā ham dust hastand. Ānhā dar hayāt tanābbāzi mikonand. Ahmad bā šāgerdān-e hamkelās-e xod tupbāzi mikonad. Šāgerdān ba’d az bāzihā dast-o ruye xodrā mišuyand va be kelās miravand. Ba’zi šāgerdān dar tafrih-e bozorg dar nāhārxuri-ye dabirestān γazā mixorand.
4-mashq. Matn tarkibidagi notanish so’zlarni toping va lug’at daftaringizga yozib, yodlab oling.

Yod olish uchun so’z va iboralar

xiyābān		ko’cha (katta)
kuche		ko’cha (kichik)
āpārtemān		ko’p qavatli bino
emārāt		Imoratlar
darvāze		darvoza
dānešgāh		universitet
dāneškade		institut, fakultet
šahr		shahar
deh		qishloq
dehkade		qishloq
xāne-ye mā dar šahrast		bizning uyimiz shaharda
xāne-ye Ahmad dar dehast		ahmadning uyi qishloqda
mā Tāškandi hastim		biz Toshkentlikmiz
mā Irāni nistim		biz Eronlik emasmiz

Takrorlash uchun savollar

1. “ ی ” harfi so’z boshida kelsa qaysi tovushni bildiradi?

2. “ ی ” harfi ا (alif) va ای ( alif-yāy) shaklida so’z boshida kelsa qanday o’qiladi?

3. “ ی ” harfi ayrim arabiy so’zlarning oxirida kelib, qaysi tovushni bildiradi?

4.‘ موسی کبری‘ حتیso’zlari qanday o’qiladi?

درس چهاردهم

O’n to’rtinchi dars
واژگان

Lug‘at

rasid		yetib keldi
tabi’at		tabiat
dar xāb		uyquda
mibārad		uog’adi
zamin		uer
mardom		odamlar
mipušand		kiyadilar

ع [ayn’]غ [γayn] ط [tā] ظ [zā] harflari
“t” tovushini ifodalovchi harflardan yana biri ط “tā” harfidir. ظ “zā” harfi esa “z” tovushini ifodalovchi to’rtinchi harfdir. Bu harflarning yozilishi quyidagicha:

So’z oxiri	So’z o’rtasi	So’z boshi	Alohida shakli	Tovush
ط	ط	ط	ط	“t”
ظ	ظ	ظ	ظ	“z”

Navbatdagi harflar ع “ayn” va غ “γayn” harflari. غ “γayn” harfi “γ” tovushini ifodalaydi. ع “ayn” harfining xususiyatlari haqida kelasi darslarda to’xtalamiz.

So’z oxiri	So’z o’rtasi	So’z boshi	Alohida shakli	Tovush
ﻊ	ﻌ	ﻋ	ع	“ayn”
ﻎ	ﻐ	ﻏ	غ	“γayn”

Matn

Fasl-e zemestān

Fasl-e zemestān rasid. Fasl-e zemestān az se māh, ya’ni az māhhāye desāmbr, žānviye, fevriye ebārat ast. Dar fasl-e zemestān āb-o havā sard ast. Ba’zi ruzhā havā xeyli sard ast. Dar fasl-e zemestān deraxtān barg nadārad. Tabi’at dar xāb ast. Dar fasl-e zemestān barf mibārad va zamin pušide az barf mišavad. Mardom lebās-hāye garm mipušand. Dar rudxānehā va daryāčehā ob yax mibandad. Dar fasl-e zemestān parrandehā xeyli kam ast.
1-mashq. O’rgangan harflaringizning yozilishini mashq qiling.

ط ط ط ط

ظ ظ ظ ظ

ﻊ ﻌ ﻋ ع

ﻎ ﻐ ﻏ غ

2-mashq. Quyidagi so’zlarni o’qing va daftaringizga yozib oling.

باغ	عبا	غذا	طوطی	غاز	عرعر	غنچه	ربط
باغبان	عارف	غازی	بطری	غبار	غرب	ربع	نظر

3-mashq. Transkripsiyada berilgan so’zlarni arab-fors alifbosida yozing.

tuti	adad	xotut	nāzāt	oref	arab
vatan	γonche	botrin	otu	γāz	rob’

4-mashq. Quyidagilardan so’zlar yasang.

ت - ع - ج - ب	ع - د - د
ش - ع - ب - ه	ع - ز - ر
د - ع - و - ت	ع - ص - ر

Yod olish uchun so’z va iboralar

māšin		mashina
xodrou		avtomobil
tāksi		taksi
otubus		avtobus
γatār		poezd
metru		metro
istgāh		bekat
otumobil		avtomobil
xiyābān šoluγ ast