Microsoft Word O'quv qo'llanma

§ 2 .7. Fizika va iqtisodiyot integratsiyasi – iqtisodiyot fizikasining 
shakllanishidagi muammolar 
Samarqand davlat universitetida bir necha yillar davomida fanlararo 
aloqadorlik va integratsiya bo‘yicha muayan darajada ishlar amalga oshirib 
kelinmoqda. Jumladan, fizikaning tibbiyot, biologiya, iqtisodiyot, tarix va boshqa 
fanlar bilan integratsiyasi bo‘yicha bir necha respublika va xalqaro ilmiy, ilmiy-
uslubiy konferensiyalarda ma’ruzalar qilinmoqda. Markaziy, respublika va oliy 
o‘quv yurtlarida chiqadigan ilmiy-uslubiy jurnallarda maqolalar chop etilmoqda.
52-rasmda j
1
, j
2
, j
3
pul oqimining zichligini bildiradi. U – kapital yoki tovarning 
dastlabki qiymatini ifodalaydi. 
Pulni to‘lov tizimlarida o‘tkazish jarayoni elektr tokning elektr zanjirida 
o‘tishi bilan sifat jihatdan o‘xshashlik mavjud.
Haqiqatdan ham: oqim o‘tganda (elektr va pul) aktiv qarshilikdan (

)
o‘tganda tok kuchi kamayadi, issiqlik ajralib chiqadi. To‘lov jarayoniga pul oqimi 
tushunchasi kiritiladi. Aktiv qarshilik - pul qiymatsizligini bildiradi, reaktiv 
qarshilik esa pulning kechiktirilishini bildiradi. 

---

129
O‘zgaruvchan tok uchun to‘la qarshilik Z, reaktiv qarshilik: induktivlik va 
sig‘imdan iborat va u Om qonuniga bo‘ysinadi. Om qonuni elektr zanjiri uchun 
juda yaxshi tajribada va texnikada qo‘llanilmoqda. Ana shu usuldan foydalanib, 
undan pul oqimining aylanish jarayonini juda aniqlik bilan hisoblash mumkin.
1. Pul oqimi (a
) 
 bilan elektr oqimi (b
) 
 o‘rtasidagi analogiyani qarab 
chiqamiz. 
a)
b)
52 – rasm. a
) 
 pul oqimining mijoz bilan bank o‘rtasidagi aylanish 
jarayonining b
) 
 elektr analogi ko‘rsatilgan.