Bob. Oshqozonosti bezining orolcha apparati kasalliklari

---

3 BOB. OSHQOZONOSTI BEZINING OROLCHA APPARATI 
KASALLIKLARI 
Oshqozonosti bezining orolcha apparati anatomiyasi va fiziologiyasi 
Oshqozon osti bezi (lotincha pancreas) –turli gormonlar (endokrin qism) va 
fermentlar sintezlovchi bez bo‘lib, (ekzokrin qism) retroperitoneal joylashgan toq 
a’zo. Oshqozon osti bezi qorin bo‘shlig‘ida joylashgan me’da ortida 1–2–bel 
umurtqa pog‘onasi ro‘parasida joylashadi. Uning o‘rtacha hajmi 80–100g, uzunligi 
14–18 sm, kengligi 3–9 sm, qalinligi 2–3 sm ni tashkil qiladi. Bez yupqa 
biriktiruvchi to‘qima kapsulasiga ega bo‘lib, tashqi tomondan qorin parda bilan 
qoplangan. U bosh, tana,dumdan iborat.
Oshqozon osti bezining endokrin qismi oshqozon osti bezining ekzokrin 
parenximasida diffuz tarqalgan Langergans shoxchalaridan iborat. Shoxchalar 
diametri 50 mkm dan to 400 mkm (shoxchalarning ko‘p qismi 200 mkm) gacha 
boradi. Katta odam oshqozon osti bezida taxminan 1 mln shoxchalar jamlangan. 
Rivojlanish jarayoni boshida insulyar apparat oshqozon osti bezining katta 
qismini tashkil qiladi. Embrionda 20 sm uzunlikdagi insulyar apparat va mezenxima 
vazni bezning 2/3qisimini tashkil qiladi, ya’ni bu qism oshqozon osti bezining 
endokrin qismi xisoblanadi. Tug‘ilgandan keyin o‘sish jarayonida keksalarda 1-1,5 
% kamayib inkretor qism 30% ni tashkil qiladi.
Tug‘ilgandan keyin bolalarda bez vaznining sezilarli katta foizini tashkil 
qiluvchi biriktiruvchi to‘qimani sekin asta jipslashtirib, ekzokrin apparati rivojlanib. 
Faqat bola hayotining 2- yilda oshqozon osti bezining gistologik tuzilishi 
kattalarnikiga o‘xshash bo‘ladi. 

---

Bolalarda oshqozon osti bezi rivojlanish xususiyatlari tug‘ilgandan keyin 
ekzokrin qismning nisbiy yetilmaganligi va faoliyat ko‘rsatayotgan endokrin 
apparatining kuchli erta rivojlanishinidir. 
Bezning qon ta’minotini old va orqa yuqori pastki hamda pastki pankreat-
duodenal arteriyalar, shuningdek, taloq arteriyasining pankreatik tarmoqlari amalga 
oshiradi. Ularda qon oqimi bezning ekzokrin qismiga nisbatan 5-10 marta yuqori 
bo‘ladi. Qon aylanishi glyukagon sekretsiyalovchi α hujayralari tomonidan 
glyukagon sekretsiyasini tormozlash uchun insulinni orolcha periferiyasiga 
tushishiga mo‘ljallangan. Vena qon oqimi taloq orqali yuqori va pastki, 
shuningdek, chap qorincha venasidan o‘tadi.
Bolalarda oshqozon osti bezining limfatik tizimi hech qanday anatomik 
xususiyatga ega emas. Bu tugunlardan limfa oshqozon, jigar, o‘t pufagi, katta charvi, 
paraaortal tugun va boshqa organlarning limfa tizimiga tushishi mumkin.
Oshqozon osti bezi innervatsiyasini parasimpatik va simpatik tolalar amalga 
oshiradi.
Langergans oroli quyidagi hujayra turlarida ; A(£), B(β), D(δ), P(γ), F yoki
RR da berilgan. A(£) hujayralar orolchadagi hujayralarning tarkibidan 20-25 %ni 
tashkil etgan bo‘lib, glyukagon ishlab chiqaradi. Orolning asosiy (75-80 %)
tarkibini insulin sintezi va deponirlash vazifasini bajaruvchi V (β)- hujayralar tashkil 
qiladi. (δ) hujayralar ko‘plab bezlar faoliyatini tormozlovchi somatostatin 
sekretsiyasini amalga oshiradi. Undan tashqari, oshqozon osti bezida o‘zlarining 
sekretsiya granulalari kabi farqli xususiyatlariga ega bo‘lgan RR-hujayralar mavjud.
Ular pankreatik polipeptid manbai (oshqozon osti bezini funksiyasini susaytiradi va 
me’da soki sekretsiyasini stimullaydi) hisoblanadi.