Akt sohasida iqtisodiyot va menejment fakulteti elektron tijorat yo’nalish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI
UNIVЕRSITЕTI

AKT SOHASIDA IQTISODIYOT VA MENEJMENT FAKULTETI ELEKTRON TIJORAT YO’NALISH
121-20 GURUH TALABASI KAMOLIDDINOV AZIZBEKNING


Boshqaruv tamoyillari(amaliyot)
fanidan

Bozor sharoitida boshqaruvning ahamiyati

mavzusida


1-MUSTAQIL ISHI


TOSHKENT-2022

Reja:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Bozor nima?
   
3. 
   Boshqaruv usullarining mohiyati va xususiyatlari.
   
4. 
   Bozor sharoitida boshqaruvning ahamiyati
   
5. 
   Xulosa
   

Bozor – alohida, mustaqil qaror qabul qiluvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlar hamda sotuvchi va xaridorlar o‘rtasidagi o‘ziga xos shakl­dagi munosabatlar yig‘indisidir. Iqtisodiy resurslar cheklanganligini inobatga olib ishlab chiqarish­ni kengaytirish mumkinmi? Ha.

Bozor tarkibi – alohida bozor elementlarining tartib bilan joyla­shuvi. Bozor tarkibini turlicha tasniflash mumkin.

1. 
   Bozor munosabatlarining obyektiga qarab: iste’mol tovarlari bozori, xizmatlar, sanoat mahsulotlari, xom – ashyo, qimmatli qog‘ozlar bozori va boshqalar;
   
2. 
   Bozor munosabatlarining subyektiga qarab: xaridorlar va sotuvchilar bozori;
   
3. 
   Geografik joylashuviga qarab: mahalliy bozor, jahon bozori;
   
4. 
   Raqobat muhitiga qarab: mukammal raqobatlashgan bozor, nomukammal raqobatlashgan bozor;
   
5. 
   Tarmoqlar bo‘yicha: avtomobil bozori, neft bozori;
   
6. 
   Sotish xarakteriga qarab: ulgurji va chakana bozor;
   
7. 
   Qonunchilikka muvofiqligiga qarab: qonuniy va noqonuniy bozor, “qora” bozor.
   

Bozor turli sharoitlarga qarab quyidagi shart-sharoitlarni taminlaydi:

• 
  O‘zgaruvchan sharoitlarga tezda moslashishga yordam beradi.
  
• 
  Bozor iqtisodiyoti sharoitida fan va texnika yutuqlaridan unum­li foydalanishni ta’minlaydi.
  
• 
  Resurslarni samarali taqsimlaydi.
  
• 
  Insonlarning turli ehtiyojlarini yuqori darajada qondirishni yo‘lga qo‘yadi.
  

Shu bilan birgalikda bozor mexanizmi mukammal emas, tadqiqotlar natijasi shuni ko‘rsatadi-ki, uning kamchiliklari ham mavjud: bozor aholi uchun ijtimoiy ximoyani, doimiy ishni, doimiy daromadni, barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlamaydi, chunki bozorda sikl­li rivojlanish bo‘ladi, ya’ni o‘sish, jonlanish, iqtisodiy pa­sayish, inqiroz, infilatsiya, ishsizlik holatlari ham bo‘ladi.
Bozor - xaridorlar va sotuvchilar o‘rtasidagi o‘ziga xos muno­sa­batlar tizimini tashkil etadi. Bozor iqtisodiyoti xolatining asosiy tushunchalar bo‘lgan talab va taklif orqali aniqlanadi. Bozordagi talab – bozordagi tovar yoki xizmatga bo‘lgan insonlarning ehtiyojini bilvosita ko‘rinishidir. Ehtiyoj biror bir narsaga erishish istagini ko‘zda tutadi. Talab hajmi – haridorlar joriy vaqtda, joriy joyda, joriy narh­larda xaridorlar sotib olishga tayyor bo‘lgan tovar va xizmatlar xajmi. Talab xajmiga juda ko‘p omillar ta’sir qiladi. Masalan: iste’­molchilarning xoxish-istaklari, ularning daromadlari hajmi, mazkur tovarning bozordagi narxi, potensial xaridorlar soni va boshqalar.
Talab xajmi va uni aniqlab beruvchi omillar o‘rtasidagi hajm jiha­tidan bog‘liqlik talab funksiyasi deb nomlanadi. Talab xajmining bozor­dagi narxga bog‘liqligining grafik chizmasi talab egri chizig‘i deyiladi.

Talab hajmi va talab narxi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlik talab qonu­ni deyiladi. Bu qonunning mohiyati shundaki, arag biror bir tovar­ga bo‘lgan narx pasaysa, unga bo‘lgan talab ortib boradi, tes­ka­risi, agar narx oshib borsa, talab xajmi pasayadi.

Boshqaruv usullari boshqaruv subyektining muayyan natijalarga erishish maqsadida boshqaruv obyektiga ta’sir o`tkazish usullari yig`indisidir. Boshqaruv usullari vositasida moddiy, moliyaviy va mehnat resurslaridan oqilona foydalangan holda, yuqori natijalarga erishish maqsadida iqtisodiy jarayonlarga ta’sir etiladi. Boshqaruv usullarining nazariy asoslarini chuqur va atroflicha tahlil etish lozim bo`ladi. Negaki, eng maqbul usullar ham noto`g`ri qo`llanilganda salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.Boshqaruv usullarini turkumlashga turlicha yondoshuvlar mavjud. Ammo har qanday inson yoki jamoaga faqatgina ularning manfaatlariga mos keluvchi ta’sir choralarini qo`llash samarali hisoblanadi. Ta’sir ko`rsatish mazmuniga ko`ra boshqaruvning tashkiliy-farmoyish, iqtisodiy va ijtimoiy-psixologik usullari mavjud.