Organlar sisteması
As pisiriw sisteması-awız tesiginen baslanıp, awız aldı sharsharınıń túbinde ornalasqan. Onıń bir bólimin yamasa barlıǵın til jawıp turadı hám onıń aldınǵı sheti ish tárepinen sharsharǵa kiredi. Minoganıń tili ayrıqsha bulshıq et penen baylanıslı hám onı uzınsha shemirshek uslap turadı. Onıń dúzilisin tayarlanǵan kese kesindiden anıǵıraq kóriwge boladı. Anıq emes awız quwıslıǵı jutqınshaqqa tutasıp onıń artqı bólimi, óz aldına ekige bólinip: tómengi keltesi dem alıw tútigine (10,14 s) joqarısı as pisiriw tútigine qosıladı. Onıń óńesh dep atalatuǵın baslanǵısh bólimi, júrekti aylanıp ishekke ótedi. Asqazanı rawajlanbaǵan. Ishek tútiginiń artqı ushı sırtqa anal tesigi bolıp ashıladı. Ońeshin tek saǵaq apparatı tusınan kesilgen kesindide ǵana jaqsı ayırıwǵa boladı hám ol júdá qısqa.
Dóńgelek awızlılarda pútkil isheklik ápiwayı halda hám bólimlerge ajıralıwı tómen. Juwanlıǵın da biliw qıyın.
Ishekti uzınına kesip alıw arqalı ǵana, onıń ishindegi spiral klapanın kóriwge boladı, olda kishkene iymeyip turǵan iymek qatlam túrinde.
Minoganıń asqazanın bawırı jawıp turadı. Onda ót qalta hám ót jolı bolmaydı, ol tek barer (bólip turıw) organ hám ishki sekreciya bezi xızmetin atqaradı. Asqazan astı bezi, isheklik diywallarında shashırasıp jaylasqan.
Dem alıw organı. Minoganıń dem alıw organı basqa omırtkalılar sıyaqlı as pisiriw tútiginiń aldınǵı bóliminde jutqınshaqta, saǵaq qaltası túrinde rawajlanadı. Jeti jup saǵaq qaltaları ayrıqsha kelte, tuyıq dem alıw tutiginiń eki qaptalında jaylasqan. Ol as pisiriw jolınan ayrıqsha rawajlanadı.
Minoganıń saǵaq qaltaları, úrlengen top tárizli ósimshe formasında bolıp entodermalıq jol menen kelip shıqqan. Saǵaq qaltasınıń ishki diywal qatlamı silekey qabıǵınan turadı. Juqa qatlam-saǵaq japıraqshaları saǵaqtıń uzın baǵanası boyına baǵdarlanǵan. Qan tamırlarınıń kóp sanlı kapillyar torları saǵaq japıraqshalarına kirip, qan kislorod penen toyınıp kómir qıshqıl gazı bólinip shıǵadı.
Xár qaltanıń ishki tar kanalı dem alıw tútiginiń quwıslıǵı menen, kishkene ishki saǵaq tesikleri arqalı baylanısadı hám sonday kanal menen saǵaqtıń sırtqı tesigi arqalı sırtqı ortalıq penen baylanısadı. Saǵaq qaltaları bir birinen keń saǵaq aralıq diywalar menen bólingen. Eki qońsı saǵaq qaltasın tolıq alıp taslaw arqalı olar arasındaǵı diywaldı kóriwge boladı (9 s).
Minogada dem alıw aktı barlıq saǵaq bóliminiń qısılıp hám keńeyiwi menen boladı. Bunda suw ishke awzı arqalı tartılıp, saǵaq tesigi arqalı sırtqa shıǵarılıp saǵaq japıraqshaları mudamı juwılıp turadı. Awqatlanıwda minoga balıqqa jabısıp sorıǵanda ol suwdı saǵaq tesikleri arqalı tartadı hám shıǵaradı.
Do'stlaringiz bilan baham: |