Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

ФОСИҚЛИК НИМА? 
Фосиқлик араб тилида “фисқ” дейилади. Мазкур сўз “қобиқни тешиб чиқиш” мазмунини 
ифодалайди. Аллоҳ таолонинг тоатидан чиқиб, гуноҳ-маъсиятларни ҳамманинг олдида уялмасдан 
қиладиган одам “фосиқ” дейилади. 
Кичик гуноҳларни бардавом бўлиш катта гуноҳни келтириб чиқаради. Ким катта гуноҳни ошкора 
қилса, фосиқ бўлади, гувоҳлиги ҳисобга ўтмайди. 
Фосиқлик гуноҳи кабиралардан саналади. Фосиқлик диндан чиқишнинг бошланишидир. Ким тавба 
қилмасдан гуноҳларни ошкора қилишда, маъсиятларни енгил санашда давом этса, унинг диндан чиқиб 

---

126 
қолиши мумкинлигидан қўрқилади. Шунинг учун кимда-ким фисқ ишларни билиб-билмай қилиб қўйса, 
тезда Аллоҳга тавба қилсин, ўзини ўнгласин. 
АҲЛИ ҚИБЛА ТАЪРИФИ 
Аҳли қибла деганда – гарчи гуноҳ ишларни қилса ҳам – Ислом даъвосидаги, Каъбага юзланадиган 
киши кўзда тутилади. Лекин бир шарти бор: Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам олиб келган нарсаларни 
ёлғонга чиқармаслиги керак. Киши Пайғамбаримиз алайҳиссалом келтирган нарсаларни, Ислом 
асосларини тасдиқласа, инкор этмаса, мусулмон саналади. Бундан чиқди, қиблага юзланган ёки 
мусулмонликни даъво қиладиган ҳар қандай одам аҳли қибла эмас. 
Мусулмон банда гуноҳ иш қилсаям, агар ўша ишни ҳалол санамаса, Исломдан чиқмайди. Яъни, 
бирон киши Пайғамбаримиз алайҳиссалом олиб келган нарсаларни тасдиқласа, улардан биронтасини 
инкор этмаса, гуноҳ иш қилсаям, уни кофир, деб ҳукм чиқарилмайди. Бундай одам гуноҳига ўзи жавоб 
беради, лекин биз: “У ўша гуноҳи туфайли имондан айрилди”, деб айтмаймиз. 
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади “Ким 
бизнинг намозимизни ўқиса, қибламизга юзланса, сўйган нарсамизни еса, у мусулмондир. Бизга бўлган 
имтиёз унга ҳам бўлади. Бизга юклатилган масъулият унга ҳам юклатилади” (Бухорий ривояти). 
Қалбда имон бўлса, гуноҳ зарар қилмайди, дейиш ҳам нотўғри. Муржиалар: “Куфр бўлса, тоат 
фойда бермаганидек, имон бўлса, гуноҳ зарар қилмайди”, дейишган. Хаворижлар бунинг акси ўлароқ: 
“Мусулмон одам ҳар бир гуноҳи туфайли кофир бўлади”, деб айтишган. Мўътазилийлар эса: “Гуноҳи 
кабира одамни имондан чиқаради, аммо куфрга олиб бормайди”, деганлар Бундай эътиқод Аҳли сунна 
вал жамоа мазҳабига зиддир (Муҳаммад Анвар Бадахшоний, “Ақидатут таҳовия шарҳининг талхиси”). 
Демак, банда Аллоҳ ҳаром қилган ишларни ҳалол демаса ёки Аллоҳ ҳалол қилганни ҳаром, демаса, 
шариатда фарз қилинган амалларни инкор этмаса, уни кофир дейилмайди.