Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат педагогика



Download 1,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/99
Sana10.07.2022
Hajmi1,28 Mb.
#769199
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   99
Bog'liq
Логопедия асослари ЎУМ

 
Артикулятор-акустик дисграфия 
кўпроқ М.Е. Хвацев томонидан 
кўрсатилган оғзаки нутқнинг заифлашуви натижасида пайдо бўлган 
дисграфияга ўхшашдир. Бу, М.Е. Хвацевнинг таъбирига кўра, "ёзувдаги тили 
чучуклик" ҳисобланади. Бола сўзларни қандай талаффуз қилса, ўшандай ёзади. 
Унинг асосида нотўғри талаффузнинг ёзувда акс этиши, сўзларни нотўғри 
айтиб такрорлаш ётади. Бола гапириш жараёнида товушларни нотўғри 
талаффуз қилишга таянган ҳолда ўзининг нуқсонли талаффузини ёзувда акс 
эттиради. Артикудятор-акустик дисграфия оғзаки нутқда товушларни 
алмаштириш ва тушириб қолдиришга мувофиқ ҳарфларни алмаштириш 
ватушириб қолдиришда намоён бўлади. У кўпинча дисграфия, ринолалия ва 
полиморф кўринишдаги дислалия пайтида кузатилади. Баъзан оғзаки нутқ 
тўғри бўлгани холда ёзувда ҳарфлар ўрнини алмаштириш ҳоллари сакланиб 
колиши мумкин. Бундай ҳолатда ички нутқ пайтида тўғри артикуляцияга 
етарли даражада таяниб бўлмайди, холбуки, товушларнинг аниқ кинестик 
образлари ҳам шаклланмаган бўлади. Лекин товушлар алмаштириш ва 
тушириб қолдириш ёзувда доим ҳам акс этавермайди. Бу қатор холларда 
сақланган функциялар хисобига (масалан: эшитишнинг аниқ табақаланган 
фонематик функцияларнинг аниқ шакллангани хисобига) юз беради. 
 
Фонематик идрок (фонемаларнинг табақаланиши) нинг бузилиши 
асосидаги дисграфия. 
Фонетик 
жихатдан 
яқин 
товушларга 
мувофиқҳарфларнинг 
алмашинишида намоён бўлади. Бундай пайтда товушлар оғзаки нутқда тўғри 
талаффуз этилади. Кўпинча қуйидаги товушларни англатувчи ҳарфлар: 
шовқинли, жарангли ва жарангсиз товушлар, улар таркибига кирувчи 
аффикатлар (ч-т, ч-ш) алмаштирилади. Дисграфиянинг бундай тури ундош 
товушларни хатда нотўғри баён этиш орқали вужудга келади. Фонематик 
идрокнинг бузилиши асосида вужудга келадиган дисграфия сенсор алалия ва 


171 
афазия пайтида кўпроқ намоён бўлади. Оғир ҳолатларда узоқ артикулятор ва 
акустик товушларни (л-к, б-в, п-н) англатадиган ҳарфларнинг ўрни 
алмаштирилади. Бундай пайтда аралаш ҳарфларга мувофиқ товушлар 
талаффузи меъёрли хисобланади. Бундай турдаги дисграфиянинг 
механизмлари ҳақида ягона фикрга келинмаган. Бу, ўз навбатда, фонематик 
идрок жараёнининнг мураккаблиги билан боғлиқдир. 

Download 1,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish