Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Адабиѐтлар 
1.Иззатуллаев З.И., Боймуродов Х.Т. Зарафшон сохили икки паллали моллюскалари 
фаунаси, экологияси, тарқалиши ва уларни муҳофаза қилиш // Халқаро.илм. конф.мат. 
Самарқанд: СамДУ. 1999. 66-68 б. 
2.
Иззатуллаев З.И., Боймуродов Х.Т. Интрадуцированные водные моллюски 
Узбекистана.// Ж.Пробл.биол. и медиц. № 4. Самарканд, 2000 . С. 76-78. 
3. Иззатуллаев З.И., Боймуродов Х.Т. Экология и распространение двустворчатых 
моллюсков бассейна реки Заравшан // Биология-наука 21 го – Века 5-ая Пущинская 
конференция молодых учѐных // Сб. тез., Пущино, 2001 б. С. 234. 
4.Иззатуллаев З.И., Боймуродов Х.Т. Челак балиқчилик хўжалиги икки паллали 
моллюскаларининг фаунаси, экологияси ва тарқалиши хусусида // СамДУ Илм. тадқ. 
ахборот. ж. 2002 . № 2 . 82-83 б. 
 
ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШ УСЛУБИЯТИ 
ВА ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИ 
 
Б.М.Бозоров, М.А.Исмайилова – доцентлар 
СамДУ Одам ва ҳайвонлар физиологияси ва биокимѐси кафедраси 
Барчамизга маълумки табиий фанлар ўзининг тузилиши ва таркиби 
хамда ўқувчиларни диққат ва эътиборларини ўзига қарата олиши жиҳатидан 
фанлар тизимида ўзига хос етакчи ўринни эгаллайди. Чунки, бу фанларни 
ўқитишда ва айниқса, экологик билимлар беришда ўқитувчи жуда кўплаб 
табиий-илмий мисоллардан фойдаланиши мумкин. Ҳозирги кунда табиий 
фанлар ва уни ўқитиш малакатимизда долзарб масалалардан ҳисобланади. 
Шу боис ўсиб келаѐтган ѐш авлодларда табиий фанларга бўлган қизиқишни 
ошириш ўта муҳимдир [Э. Турдиқулов: 213]. Бунинг учун аввало 
ўқувчиларда табиий фанларга нисбатан қизиқиш уйғота олиш методикасини 
татбиқ қилиш муҳимдир. Масалан, бугунги кунда Самарқанд давлат 
университети, биология факультетининг барча кафедраларида ўрта махсус 
таълим даргоҳлари билан узвий алоқалар кенг йўлга қўйилган. Факультетда 
кўпчиликка маълум бўлган Ўрта Осиѐда ҳам ягона ҳисобланадиган «Зоология 
музейи» ва жаҳон стандартлари асосида қайта қурилган «Иссиқхона» фаолият 
кўрсатмоқда.
Мактаблар, коллежлар ва лицейлар ўқувчилари ботаника, зоология ва 
анатомияга фанларига оид дарсларни амалий жиҳатдан шу ерда 
мустаҳкамлашмоқда. Факультетда бугунга келиб доривор ўсимликларни 
етиштириш ва қайта тайѐрлаш, биотехнология каби йўналишлар очилган ва 
бу йўналишларга қизиқиб ўқишга кираѐтган абитуринтлар сони йилдан-йилга 
ортиб бормоқда. Биология факультетига ўқишга кирган биринчи босқич 
талабалари билан суҳбат ўтказилганида уларнинг аксарияти, зоология музейи 
ва ботаника иссиқхонасида экскурсия дарслари ўтилганида уларда келажакда 

---

281 
мамлакатимизнинг фауна ва флорасини ўрганишга кучли қизиқиш 
уйғонганини ва шу боис, биология факультетига ўқишга кириш иштиѐқида 
ҳаракат қилганликларини таъкидлаб ўтишдилар. Демак, мана шундай 
қизиқарли ва кўргазмали дарсларни ўтилиши ўқувчиларни касбга 
йўналтиришда ва табиий фанларга қизиқишларини ортишида биз
педагогларга яқиндан ѐрдам беради. Худди шундай фикрларни одам 
анатомияси, генетика, физиология фанлари мисолида ҳам келтиришимиз 
мумкин. Самарқанд шахридаги барча олийгоҳларда, лицейлар, коллежлар ва 
ўрта мактабларда ушбу фанлар дарсларининг тўғри йўлга қўйилиши ўзининг 
ижобий самарасини бермоқда. Биология факультети 1-2 курс талабаларининг 
ѐзги семестрда дала амалиѐтларини Қоратепа тоғ тизмаларида олиб 
борилаѐтгани ҳам назарий ва амалий билимларни мустаҳкамлашда муҳим 
омил бўлмоқда. Дала амалиѐтларида талаба фауна ва флорамиз ноѐблигини 
ўз кўзи билан кўриб, Она табиатни асрашга оид тегишли хулосаларга эга 
бўлади деб ҳисоблаймиз. Демак, узлуксиз таълим тизимида табиий фанларга 
оид билимлар беришда аввало, амалий машғулотларни ўтказиш ва тўғри 
ташкил этишга кўпроқ эътибор қаратиш долзарб масалалардан бўлиб 
ҳисобланади.