Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta

TIL MENEN OYLAWDIŃ QARIM- QATNASI

Bul másele jóninde lingvistler de, logikler de, psixologlar da sóz etedi. Til menen oylawdıń qarım-qatnası jóninde ilimde hár qıylı kóz-qaraslar bar:

1. 
   Til menen oylaw teńdey,hesh ózgeshelikleri joq dep esaplawshılar. Bul mentalistlik baǵıt dep ataladı.
   
2. 
   Til menen oylaw arasında hesh qanday birlik joq, ekewi pútkilley basqa-basqa nárseler dep túsindiriledi.Bul mexanistlik bixevioristlik baǵıt dep ataladı.
   

Bul eki baǵdar da til menen oylawdıń qarım-qatnasın joqqa shıǵaradı. Óytkeni til menen oylaw teppe-teń birlikte bolsa, onda olardıń qarım-qatnasınan neni izlewge boladı? Sonday-aq olardıń ekewi baylanıssız basqa-basqa nárseler dep esaplansa, olardıń óz-ara qarım-qatnası degen máseleniń basıwı da múmkin emes.

3. 
   Til menen oylawdıń qarım-qatnası jóninde 3-túrli kóz-qaras bar -bular óz-ara tıǵız baylanıslı, biri-birisiz ómir súre almaydı. Olardıń birligi absolyutlik teppe-teńlik emes, olardıń hár biriniń ózinshelik ózgeshelikleri bar dialektikalıq birlik dep sanaytuǵın marksistlik kóz-qaras.
   

Til menen oy ortasındǵı qarım-qatnas mınaday: til oydı qáliplestiredi,onı materiallandırıp,jarıqqa shıǵadı; oydı basqalarǵa bildiredi,oy-sananıń tabısların saqlap,onı keyingi áwladlarǵa jetkeredi.Oy tilge tiykarlanadı,til arqalı ǵana haqıyqatlıq sıpat aladı.
Til menen oylaw ortasında ayırmashılıqlar da bar. Oy-tildiń,til elementleriniń idealıq jaǵı , til arqalı beriletuǵın mazmunnıń tiykarı. Til menen oylaw bir pútinniń eki tárepi; birewi materiallıq jaǵı, ekinshisi mánilik jaǵı.Bul ekewin tepyae-teń dep qarawǵa bolmaydı. Bul ekewi xızmeti, qurılısı jaǵınan da ayırılıp turadı. Oylardıń logikalıq zańı,forması-ulıwma adamlıq,al tilge negiz bolatuǵın onıń gramatikalıq qurılısı ulıwma adamzatlıq emes, al jeke xalıqlıq, milletlik
boladı. Hár bir etnikalıq topar(xalıq)tili oydı ózinshe qáliplestiredi, tek ózine tán bolǵan usıllar arqalı oydı jarıqqa shıǵaradı.
Oy menen tildiń qarım-qatnası máselesin til biliminiń mentalingvistika degen tarawı izertleydi.(menta-aqıl. oy degen-di bildiretuǵın latın sózi)
Til menen oylawdıń qarım-qatnası jóninde logika, psixologiya, sociologiya,semotika ilimleri de aylanısadı Menta-lengvistika ol ilimlerdiń bári menen de isles boladı, baylanısadı.