Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 27 июлда “Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”ги қарорида ўзбек халқи ва унинг давлатчилиги тарихини холисона ўрганишнинг илмий асос-ларини

3-мавзу. ب Шаклидаги ҳарфлар. Форс тилида кишилик олмошлари ва сўроқ гаплар

ب шаклидаги ҳарфлар тўртта. Улар шаклан ўхшаш, лекин нуқталарининг ўрни ва миқдори билан фарқланиб турадилар.
1.  ب(бе) араб алифбосидаги иккинчи ҳарф. Ўзбек тилидаги б портловчи ундошини ифодалайди. Ҳар икки томонидаги ҳарфларга қўшилади. Шунинг учун тўрт хил кўриниши (алоҳида, сўз бошида, сўз ўртасида, сўз охирида) мавжуд; бе ҳарфида битта нуқта бўлиб ҳарфнинг остига қўйилади. Бе сатр чизиғи устида ёзилади, нуқтаси эса сатр чизиғидан пастга тушади.
2. پ – Ўзбек тилидаги п товушини ифодалайди. Ҳар икки томонидаги ҳарфларга қўшилади; тўрт хил кўриниши (алоҳида, сўз бошида, сўз ўртасида, сўз охирида) мавжуд; пе ҳарфида учта нуқта бўлиб ҳарфнинг остига қўйилади. Пе сатр чизиғи устида ёзилади, нуқтаси эса сатр чизиғидан пастга тушади.
3. ت(те) ҳарфи ўзбек тилидаги т товушига мос келиб, иккала томонидаги ҳарфларга қўшиб ёзилади. Тўрт хил кўринишга эга: ( якка ҳолда, сўз бошида, сўз ўртасида, сўз охирида). Те ҳарфида нуқталар сони иккита, улар ҳарфнинг устига қўйилади.
4.  ث(се) ҳарфи арабча сўзларга хос. Тиш оралиғи с товушини ифодалайди. Эски ўзбек тилига фақат араб тилидан ўтган сўзлардагина ишлатилади. Ҳар икки томондаги ҳарфларга қўшилади. Тўрт хил ёзилиш шаклига эга: (якка ҳолда, сўз бошида, сўз ўртасида,сўз охирида). Сатр чизиғи устида ёзилади, устига учта нуқтаси бўлади.
5. Икки тартибли от кесимли гап. Форс тилида гапнинг энг содда тури икки таркибли от кесимли гапдир. Бундай гаплар икки қисмдан – эга ва кесимдан иборат бўлади. От кесим сифатида от, сифат, равиш, сон, олмошлар келиб, ўзидан сўнг аст боғламасини олиб келади. Боғлама кесимни шакллантиради. Аст боғламаси ўзбек тилидаги кесимлик -дир қўшимчасига тўғри келади.
6. Форс тилида боғлама от кесимларни шакллантирувчи белги бўлганлиги учун, гапда тушиб қолиши мумкин эмас, акс ҳолда гап аниқловчили сўз бирикмасига айланиб қолади:
7. این کتاب استИн кэтоб аст – Бу китобдир.
8. این میز استИн миз аст – Бу столдир.
9. Ўзбек тилида кесимлик қўшимчаси -дир тушириб қолдирилиши мумкин, бу ҳолда кесимлик пауза билан ифодаланади. Қиёс қилинг:
10. Бу китобдир. Бу – китоб.
11. От кесимли гапларда сўз тартиби қуйидагича бўлади: биринчи ўринда эга, иккинчи – кесим, гап охирида – учинчи ўринда боғлама келади.
12. این کتاب است
13. 3 2 1
14. Талаффузда бундай гаплар пауза билан икки қисмга ажратилади: биринчи қисмга эга, иккинчи қисмга кесим киради.
15.  است аст боғламаси ўзининг олдидаги сўз билан биргаликда, ундан ажратилмай талаффуз этилади ва урғу олмайди; урғу эгага ёки кесимнинг от қисмига тушади.
16. این دیوار است ин дивор аст – Бу девордир.
17. این میز است ин миз аст – Бу столдир.
18.  است аст боғламасининг бўлишсиз шакли نیست нистдир.
19. این کتاب نیست ин кэтоб нист – Бу китоб эмас.
20. آن در نیست он дар нист – у эшик эмас.