Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 27 июлда “Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”ги қарорида ўзбек халқи ва унинг давлатчилиги тарихини холисона ўрганишнинг илмий асос-ларини



Download 233,42 Kb.
bet46/47
Sana22.02.2022
Hajmi233,42 Kb.
#111458
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47
Bog'liq
2 5242741306916079407

Форс тилида буйруқ феъли (важҳэ амри) буюриш, таклиф, чақириқ маъноларини билдиради.
Феълнинг буйруқ майли феълнинг ҳозирги замон ўзаги олдига бэ- қўшимчасини қўшиш билан ясалади. Буйруқ, асосан, иккинчи шахсга қаратилган бўлади. Буйруқ феълининг бошқа шахс шакллари эса орзу-истак маъноларини беради.
Буйруқ феълининг ясалиши қуйидагича:

феълнинг ноаниқ шакли

маъноси

ҳозирги замон
ўзаги

буйруқ феъли

II шахс бирлик

II шахс кўплик

 خواندن хондан

ўқимоқ

خوان хон

بخوان бихон

بخوانید бихонед

دیدن дидан

кўрмоқ

بین бин

ببینбибин

ببینید бибинед

گرفتن гирифтан

олмоқ

گیر гир

بگیر бигир

بگیرید бигиред

رفتن рафтан

бормоқ, кетмоқ

رو рав

برو бирав

بروید биравед

Феълнинг ҳозирги замон ўзагига бэ- қўшимчасининг қўшилиши буйруқ маъносини кучайтиради. Қиёсланг:
تمام کن тамом кўн:  تمام بکن тамом бэкўн – тамом қил.
تمام کنید  тамом кўнэд: تمام بکنید  тамом бэкўнэд – тамом қилинг.
Масалан:  تو این کتابرا البته بخوانТу ин китобро албаттэ бэхон – Сен бу китобни албатта ўқи.
Буйруқ феълининг бўлишсизи феълнинг ҳозирги замон ўзаги олдига  مه на- ёки  مهма- инкор юкламаларини қўшиш билан ясалади. Бунда феълнинг буйруқ шаклини ясовчи  بهбэ- тушиб қолади. Масалан:
نکن накўн:  مکن макўн – қилма.
نگو нагў:  مگوмагў – гапирма.
آبرا اسراف مکنОбро исроф макўн – Сувни исроф қилма.
Феълнинг мажҳул нисбати (фэълэ мажҳул) форс тилида эгадан англашилган шахс ёки нарса ҳаракатнинг бажарувчиси эмас, балки бошқанинг ҳаракатини ўзига қабул қилувчи объект эканлигини кўрсатади. Бу аниқ нисбатнинг акси бўлиб, гапнинг пассив конструкциясини ҳосил қилади. Мисол:
این کتاب دو سال پیش نویشته شده بودИн кэтоб дў сол пэш навэштэ шўдэ буд – Бу китоб икки йил илгари ёзилган эди.
Феълнинг мажҳул нисбати тузилишига кўра таркибли феъл бўлиб, унинг биринчи – етакчи қисми ўтган замон сифатдошидан, иккинчи – кўмакчи қисмиشدن  шўдан – бўлмоқ феълидан иборат.
Мажҳул феъл таркибидаги ўтган замон сифатдоши ҳеч қандай ўзгаришга учрамайдишўдан – бўлмоқ кўмакчи феъли эса тегишли замон ва шахс қўшимчаларини олиб, ўзгаради.
Мажҳул феълнинг бўлишсизи шўдан феъли олдига на- инкор юклама-сини қўшиш билан ясалади.
Мажҳул нисбат ўтимли феъллардан ясалади, лекин у ўтимли феълларнинг ҳаммасидан ҳам ясалавермайди.
Қўшма феълларнинг мажҳул нисбати лексик усул билан ифодаланади. Бунда қўшма феълнинг кўмакчи қисми мажҳул маъно ифодаловчи бошқа феъл билан алмашади. Масалан:
تصدیق کردن тасдиқ кардан – тасдиқламоқ.

Download 233,42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish