Œзбекистон республикаси

 
 
 
 
 
7-
БОБ. БИНОЛАРНИ СЕЙСМИК ҲИМОЯ
ҚИЛИШ ҚУРИЛМАЛАРИ.
 
§2.7.1. Умумий маълумотлар 
 
Биз юқорида ота-боболаримизнинг бинолар сейсмик мустаҳкамлигини 
ошириш ва уларни сейсмик ҳимоя қилиш усуллари ҳақида тўхталиб ўтгандик. 
Ушбу антисейсмик чоралар ва бошқа сейсмик ҳимоя қилиш усуллари ота-
боболаримизнинг сейсмик кучларнинг бино ва иншоотларга таъсир қилиш физик 
табиатини, ҳамда уларнинг таъсир қилиш қонуниятини билганликларидан 
далолат беради. Чунки бинолар зилзилабардошлигини таъминловчи ушбу 
(юқорида келтирилган) антисейсмик чораларни асрлар давомида тинимсиз 
изланишлар, кузатув ҳамда тажриба натижаларини чуқур таҳлил қилиш асосида 
ишлаб чиқиш мумкин.
Йиллар ўтиши билан зилзилалар тўғрисидаги маълумотлар тўпланиб бориши 
билан, ушбу маълумотларнинг сифат жиҳатдан характери кескин ўзгариб борди. 
Айниқса, физика фанидаги қўлга киритилган илмий натижаларнинг бу соҳага 
кенг кўламда тадбиқ қилиниши зилзилага қарши "кураш"да инсониятга кенг 
имкониятлар очиб берди ва уларнинг зилзила ҳақидаги билимлар ҳажмини янада 
кенгайтирди.
Европа фанида ушбу муаммони ечишда янгича ёндашиш вужудга келди. 
Одатдаги конструкцияларнинг юк кўтариш қобилиятини оширишга қаратилган 
тадбирлардан ташқари зилзила пайтида констуркцияларда вужудга келадиган 
инерцион кучларни камайтиришга эътибор қаратила бошланди. Ушбу йўналиш 
бўйича олиб бориладиган чоралар биноларни сейсмик ҳимоя қилишнинг актив 
чоралари деб юритилади.
1925 йилда М.Вискордини томонидан биринчи бўлиб бино ертўла қисмида 
гўладан таянч ёки сферик шаклдаги пастки ёки устки таянчли устунлардан 
биноларнинг сейсмик ҳимоясида қўлланиш таклиф қилинди. Ушбу воқеадан 
кейин ўтган давр мабойнида зилзила жараёнида бино ва иншоотларни сейсмик 

---

236 
ҳимоя қилишда қатор янги ғоялар халқ хўжалигига тадбиқ қилинди. Уларга 
қуйида қисқача тўхталиб ўтамиз