246
датчиклар ишлатилади. Нисбий кўчишларни қайд қилиш лозим бўлиб қолганда
аралаш характердаги эластик элементлардан ташкил топган (скоба, халқа
шаклидаги) датчиклар динамик зўриқиш ҳолати деформациялари тензометрик
аппаратура ёрдамида қайд қилинади. Сейсмометрик каналларни ташкил
қиладиган
электродинамик
сейсмометр
(виброграф)ларнинг
асосий
характеристикаларини келтирамиз.
ВЭГИК русумли сейсмометр вертикал ёки горизонтал йўналишдаги 0,001-2
мм амплитудали тебраниш частотаси 1-100 Гц. бўлган кўчишларни вақт бўйича
қайд қилишга мўлжалланган.
ГБ-IV русумли гальванометрлар билан биргаликда сейсмометрик канал
тузиш орқали улар ёрдамида тебранма ҳаракат тезлигини қайд қилиш мумкин.
СМ-3 сейсмометри СМ-2 русумли сейсмометрнинг такомиллашган варианти
бўлиб, тебранма ҳаракат амплитудаси 5 мм.гача бўлган тебранишларни қайд
қилишда ишлатилади. СМ-3 сейсмометри универсал характерда бўлиб, унинг
ёрдамида вертикал ҳамда горизонтал йўналишдаги тебранишларни қайд қилиш
мумкин. Худди юқорида келтирилганидек мазкур сейсмометр ГБ-IV
гальванометри билан биргаликда канал йиғилса тебранма ҳаракат тезлиги қайд
қилинади.
ОСП-Г ва ОСП-В русумли сейсмометрлар горизонтал ва вертикал
йўналишдаги тебраниш частотаси диапазони 0,7-30Гц ва тебранма ҳаракат
тезлиги 1,25 м/с гача бўлган тебранишларни қайд қилишда ишлатилади. Ушбу
сейсмометр магнит-электрик ўзгарткич мосламали ҳамда чизиқли кўчувчи
инерцион масса тизимдан ташқил топган. Ушбу сейсмометрдан тебранма ҳаракат
тезлиги ва тезланишини қайд қилишда фойдаланилади.
С-5-С магнитэлектрик ўзгарткич тизимли маятникли сейсмометр бино ва
иншоотлар ҳамда грунтларнинг ўртача кучли зилзила ва портлаш таъсиридаги
тебранишларни қайд қилишга мўлжалланган.
Мазкур сейсмометр кўчишни қайд қилиш (сезгирлик) диапазони 0,01 мм.дан
15 ммюгача бўлиб, объект тебраниш даври 0,01-0,5 сек бўлган ҳолларда
ишлатишга мўлжалланган. Бу сейсмометрлар ёрдамида объектнинг тебранма
ҳаракат кўчиши ва тезлигини қайд қилиш мумкин.
ВБП-3 русумли магнитэлектрик ўзгарткич тизимли маятникли сейсмометр
кучли зилзилалар таъсирида бино ва иншоотлар ҳамда грунтларнинг
тебранишларини, ер ости портлашлари таъсирининг яқин масофадаги
тебранишларини қайд қилишда фойдаланилади. Уларнинг кўчишларини қайд
қилиш диапазони 1-100 мм, тебранма ҳаракат частотаси 1-100 Гц. бўлиб, улар
юкланиш даражаси 30-50 g бўлган ҳолларда ишлатишга мўлжалланган.
Do'stlaringiz bilan baham: