Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик курилиш инфраструктураси факултети

Бетоннинг кесилиш ва ёрилишдаги мустаҳкамлиги
Бетоннинг кесилиши кўндаланг кесувчи юклар таъсиридан содир бўлиб, натижада элемент икки қисмга ажралади. Бетоннинг кесилишига асосан йирик тўлдирувчилар қар­шилик кўрсатади. Кесилиш юзаси бўйича кучланишлар тенг тенг тақсимланади деб ҳисобланади. Бетоннинг кесилишига бўлган вақтинчалик қаршилиги қуйидаги эмпирик формула орқали аниқланади:
 ёки  (1.4)



1.6–расм. Ўқ бўйича чўзилишдаги бетон мустаҳкамлигини аниқлаш учун намуналарни синаш схемалари а – узилишга; б – ёрилишга; в – эгилишга.


Бетон мустаҳкамлигига узоқ муддатли юкнинг таъсири. Тажрибадан олинган натижаларга биноан узоқ муддат таъсир қиладиган юклардан бетонда эластик бўлмаган деформациялар ривожланиб унинг структурасини ўзгартиради. Шунинг учун бетоннинг давомли юклар таъсиридан ўқ бўйича сиқилишга вақтинчалик қаршилиги R_b га нисбатан кам бўлади.. Марказий сиқилишдаги бетоннинг чегаравий давомли қаршилиги, тажриба натижаларига биноан, R_bl=0,9R_b ни ташкил қилиши мумкин.
Кўп марта қайта–қайта таъсир қиладиган юкнинг бетон мустаҳкамлигига таъсири. Кўп марта қайта–қайта таъсир қиладиган юклардан бетоннинг сиқилишдаги мувақ­қат қаршилиги R_ бетонда микроёриқлар пайдо бўлиши ҳисобига камаяди. Бетон чегара­вий мустаҳкамлигининг камайиши юклаш даврининг сони N, навбатма навбат ҳосил бўла­диган энг катта _b,max ва энг кичик _b,min кучланишлар нисбати ёки давр характеристи­каси  = _b,min_b,nax га боғлиқ бўлади. Кўп марта қайта–қайта таъсир қиладиган юк­лардан бетоннинг чегаравий мустаҳкамлиги R_ бетоннинг чидамлилик чегараси деб айти­лади. Амалда бетоннинг чидамлилик чегараси сифатида кўп марта қайта–қайта юклаш даврининг сонига боғлиқ бўлиб, намуна қабул қила оладиган кучланишнинг энг катта миқдори олинади. Бетон чидамлилик чегарасининг энг кам қиймати қуйидагига тенг
R_ = 0,5 R_b (1.5).
Бетоннинг чидамлилик чегараси темирбетондан тайёрланадиган кран ости тўсинлари, шпаллар, кучли пресс ва станоклар станиналарини ва пойдеворларини, кўприк конструкцияларини ҳисоблаш учун ишлатилади.