Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик курилиш инфраструктураси факултети

Бетоннингмустаҳкамлиги

Бетонмустаҳкамлигиқуйидагиомилларга: цементтуривамаркаси, сувбиланцементнингнисбати, йириктўлдирувчиларнингтуривамустаҳкамлиги, бетонтузилишигабоғлиқ. Бирқоришмадантайёрланганбетоннамуналарнингмустаҳкамлигиҳархилбў­либ, қотишомилларданвақтивашароити, кучланишҳолатинингтури, намуналарўлчам­лари, юктаъсиринингҳарактеригабоғлиқ. Бетонмустаҳкамлигивақтўтишибиланортибборадивақотишдавринингдастлабкибиринчи 28 суткадабетонасосиймустаҳкам­лигигаэришади. Кейинчалик қотиш жараёни секинлашади ва бу жараён бир неча йил да­вом этади. Бетон мустаҳкамлиги давлат стандартлари бўйича махсус ўлчам ва қолипларда тайёрланган намуналарни синиш йўли билан аниқланади..
Тажрибалардан маълумки бўйлама ўқи бўйича сиқилган намуна бетонда бу ўққа параллел жойлашган ёриқларнинг пайдо бўлишидан бузилади. Даставвал бетон танасида ғовакликларда майда ёриқлар пайдо бўлади. Юкнинг ортиши билан майда ёриқлар ривож­ланиб бир–биригақўшилиб кетади ва ёриқлар йириклашади. (1.1 – расм: а, б).



1.1–расм. Бетон намунасининг сиқилишдаги кучланиш ҳолати схемаси.
а – майда ғовак ва бўшлиқ атрофида кучланиш концентрацияси; б – призма бўйлама ўқи бўйича сиқилишида бетонда ҳосил бўладиган ёриқлар.


Юк миқдорининг навбатдаги ошиши намунани бузилиш ҳолатига олиб келади. Сўнгра ёриқлар очилади, ниҳоят бутунлай емирилиш рўй беради.
Бетоннинг мустаҳкамлиги қатор омилларга боғлиқ бўлиб, улар ичида энг асосий­лари қуйидагилардан иборат:
1) технологик факторлар;
2) қотиш даври ва ёши;
3) намуна шакли ва ўлчамлари;
4) кучланганлик холати ва кўп муддатли жараёнлар.
Бетон турли кучланиш ҳолатида (сиқилиш, чўзилиш ва кесилишда) турли қаршиликларга эга бўлади.
Ўқув қўлланмада асосан оғир ва ғовак тўлдирувчили енгил бетонлардан тайёрланадиган темирбетон конструкциялар кўрилади. Темирбетон элементларнинг юк таъсирида ишлаш схемалари 1.2–расмда кўрсатилган.

1.2–расм. Юк остидаги темирбетон элементларнинг ишлаш схемаси.
а – эгилишда (1–сиқилган зона, 2–чўзилган зона);
б – сиқилишда; в–чўзилишда; г–кўндаланг куч таъсирида.