Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик курилиш инфраструктураси факултети

Бетоннинг сиқилишдаги призматик мустаҳкамлиги
Темирбетон конструкцияларнинг шакли кублардан фарқ қилиши сабабли улар­нинг мустаҳкамлигини ҳисоблашда бетоннинг кубик мустаҳкамлигидан фойдаланиб бўл­майди. Шунинг учун темирбетон конструкцияларнинг мустаҳкамлигини ҳисоблашда бетоннинг призматик қаршилигидан фойдаланилади.
Бетоннинг сиқилишга бўлган асосий мустаҳкамлиги характеристикаси бу призматик мустаҳкамлигидир. Бетон призматик мустаҳкамлиги R_b билан белгиланади.



бетоннинг приз­матик мустаҳкамлигини аниқлашга доир:
а–намунани синаш схемаси; b– Rb / R ва h / a нисбатлар орасидаги боғланиш

Бетоннинг чўзилишдаги мустаҳкамлиги
Бетоннинг чўзилишдаги мустаҳкамлиги цемент тошининг чўзилишдаги мустаҳкам­лиги ва ундаги тўлдирувчи донлари билан бирикишигабоғлиқ. Тажриба натижаларига биноан, бетоннинг чўзилишдаги мустаҳкамлиги сиқилишдагига нисбатан 10–20 марта кам, шу билан бирга чўзилишдаги мустаҳкамлик бетон синфининг ошиши билан камаяди. Бе­тоннинг чўзилишдаги мустаҳкамлигининг ошишига цемент сарфини ошириш, С/Ц нис­батни камайтириш ва сирти ғадир–будир бўлган йирик тўлдирувчилар ишлатиб эришиш мумкин.
Бетоннинг ўқ бўйича чўзилишдаги вақтинчалик қаршилигини эмпирик формула ёрдамида аниқлаш мумкин:
(1.2)
 Бетон таркибининг бир жинсли бўлмаганлиги сабабли (1.2) формула –R_bt ҳар доим ҳам ишончли натижа бермайди.
R_bt ни аниқ қиймати тажрибалар орқали саккиз шаклидаги намунани узилишга, цилиндр шаклидаги намунани ёришга ва бетон тўсинларни эгилишга синаш орқали аниқ­ланади (1.6 – расм а,б,в).
Тўсин эгилишида бетоннинг вақтинчалик чўзилишдаги қаршилиги бузувчи момент орқали аниқланади:
 (1.3)
бу ерда: М – эгилишдаги бузувчи момент;
W=bh²/6 – тўғри бурчакли кесим қаршилик моменти;
γ=1,7 – чўзилган бетонда пластикдеформацияларнинг ривожланиши ҳисобга олувчи коэффициент.