Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик курилиш инфраструктураси факултети

4. Тўлдирувчининг турига қараб:
а) табиий зич тўлдирувчи (шағал, тош–шағал, кварц қуми);
б) табиий ғовак (перлит, пемза, чиғаноқ);
в) сунъий (керамзит, керампорит, кампорит, пемза) махсус тўлдирувчили бетонларга.
5. Тўлдирувчилар донадорлик таркибига кўра:
а) йирик донали: йирик ва майда тўлдирувчиларга;
б) майда донали: майда донли тўлдирувчиларга.
6. Қотиш шароитига кўра:
а) табиий шароитда қотган бетон;
б) атмосфера босимида иссиқлик–намлик билан ишлов бериб қотирилган бетон;
в) автоклав ишловига берилган бетон.
7. Бетонларнинг қўйидаги қисқартирилган номлари қўлланилади:
а) оғир– зичлиги 2200–2500 кг/м³ ва ундан юқори, зич таркибли тўлдирувчилар асосида;
б) енгил – зич таркибли табиий ғовак ёки сунъий ғовак тўлдирувчилар асосида тайёрланган бетонлар.
в) майда донадор – ўртача зичлиги 1800 кг/м³дан юқори, майда тўлдирувчилар асосида.

Бетон тузилиши

Бетоннинг тузилиши бетон мустаҳкамлигига ва деформациясига катта таъсир кўрсатади. Бетон тузилиши қуйидаги омилларга:
1) йирик ва майда тўлдирувчиларнинг донадорлик таркибига;
2) сув ва цементнинг нисбатига;
3) зичлаштириш усулига;
4) қотиш шароитига;
5) цемент тошининг сув билан бирикиш босқичи ва бошқаларга боғлиқ.
Бетоннинг тузилиши бетон қоришмасини тайёрлаш, жойлаш ва зичлаш жараёнида ҳосил қилиниб, бетоннинг узоқ муддат қотиши натижасида доимий ўзгариб туради. Шу­нинг учун бетон тузилишида кристалл ўсимталар, гел, сув ва ҳаво билан кўп ҳажмни эгал­лаган ғовак ва капиллярларни тартибсиз жойлашган қум ва шағал доналарининг фазовий панжарасини ҳосил қилади.
Бетон – бу бир жинсли бўлмаган жисмдир. Унга классик мустаҳкамлик назарияси­ни қўллаб бўлмайди. Юк таъсиридан бетонда мураккаб кучланиш ҳолати вужудга келади. Натижада заррачаларни бирлаштирувчи сиртда боғланишни бузувчи зўриқишлар ҳосил бўлади, бетондаги ғоваклар ва бўшлиқлар вужудга келган жойларда кучланишнинг тўпла­ниши содир бўлади.