Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

26-расм 
19
Бозор ҳажми кенгайишининг оқибатлари
PP
харажатлар, C ва
нарх, P
Фирмалар 
сони, n
CC
P
0
=AC
0
n
0
1.
Савдо
муносабатларининг
ривожланиши бозор
ҳажмини 
кенгайтиради. 
Ўртача харажатлар
CC чизиғи пастроқ 
даражага силжийди.
2.
Бозордаги фирмалар
сони ошади ва
товарлар
ассортименти
кенгайади. 
3. Савдо натижасида
ўртача харажатлар ва
ўртача нарх пасайади.
CC
савдо
n
1
P
1
=AC
1
Манба: Кругман П. Р., Обстфельд М. Международная экономика. Теория и политика: 
Учебник для вузов/Пер. с англ. под ред. В П.Колесова, М.В.Кулакова. – М.: Питер, 2003. – 
с.161. 
3. Миқёс самараси ва нисбий афзаллик. 
Фараз қиламиз, жаҳон иқтисодиёти икки иқтисодиётдан иборат: 
Миллий иқтисодиёт ва Чет эл иқтисодиёти. Ҳар бир иқтисодиёт икки ишлаб 
чиқариш омилига эга – меҳнат ва капитал. Фараз қиламиз, Миллий 
иқтисодиётда капиталнинг нисбий таклифи Чет эл иқтисодиётидан юқорироқ 
((K/L)м.и. > (K/L)ч.и.). Ҳар бир иқтисодиётда икки соҳа фаолият юритади: 
қайта ишлаб чиқариш ва озиқ-овқат ишлаб чиқариш соҳалари. (K/L)қ. > 
(K/L)о., яъни қайта ишлаб чиқариш соҳаси нисбатан кўпроқ капитални 
ишлатади, озиқ-овқат соҳаси нисбатан кўпроқ меҳнатни ишлатади. Фараз 
қиламиз, 
қайта 
ишлаб 
чиқариш 
соҳасида 
дифференциаллашган 

---

87 
маҳсулотларни ишлаб чиқарадиган бир нечта фирма фаолият юритади ва 
монополистик рақобат ўрнатилади. Миқёс самараси натижасида мамлакатлар 
қайта ишлаб чиқариш соҳаси маҳсулотининг бутун ассортиментини ишлаб 
чиқариш имкониятига эга эмас, шундай қилиб, ҳар бир мамлакат 
маҳсулотларнинг ўз йиғиндисини ишлаб чиқаради.
Монополистик рақобат шароитидаги халқаро савдо икки йўналишдан 
иборат: 
1. Қайта ишлаб чиқариш соҳаси ичидаги икки йўлланма савдо. Бир 
соҳанинг фирмалари ўртасидаги маҳсулотларни айирбошлаш