Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 1.9. Матонинг нисбий нархи ўсишининг 
оқибатлари
Рм/Ро ўсганда иқтисодиѐт 
кўпроқ мато ва камроқ 
озиқ-овқат ишлаб чиқара 
бошлайди Q1→Q2. Тенг 
қиймат чизиғи VV1дан
VV2
га силжиди. Истеъмол 
эса D1дан D2га ўтади
.
Q1
Q2
D1
D2
Q
м
Q
о
Иккинчидан, нисбий нархнинг ўзгариши озиқ-овқат миқдори кўпайиши 
ва мато миқдори камайиши тарафига бефарқлик чизиғи бўйлаб силжишга олиб 
келади. 
Фаровонликни ошиши даромад самарасига тўғри келади (бефарқлик 
чизиғининг силжиши); барча берилган фаровонлик даражасида истеъмолнинг 
ўзгариши – ўрнини босиш самарасига тўғри келади (бефарқлик чизиғи бўйлаб 
силжиш). 
Даромад самараси иккала маҳсулотнинг истеъмол ҳажмини 
кўпайтиришга интилади. Ўрнини босиш самараси иқтисодиѐтни кўпроқ озиқ-
овқат ва камроқ мато истеъмол қилишга мажбурлайди. 
Хулоса
: экспорт маҳсулотининг нисбий нархи ошганда мамлакатнинг 
фаровонлик даражаси ошади, камайганда эса – пасаяди. 
Нисбий жаҳон нархларини аниқлаш 
Фараз қиламиз, жаҳон иқтисодиѐти иккита иқтисодиѐтдан иборат: 
Миллий иқтисодиѐт (матони экспорт қилади) ва Чет эл иқтисодиѐти (озиқ-
овқатни экспорт қилади). 

Миллий иқтисодиѐтнинг ташқи савдо шарти – Рм/Ро. 

---

44 

Чет эл иқтисодиѐтининг ташқи савдо шарти – Ро/Рм. 

Qм
и Qо – Миллий иқтисодиѐтда ишлаб чиқарилган мато ва озиқ-
овқат миқдори.

Qм* и Qо* - Чет эл иқтисодиѐтида ишлаб чиқарилган мато ва озиқ-
овқат миқдори. 
Ташқи савдо натижасида матонинг нисбий нархи (Рм/Ро) ошиши унинг 
нисбий таклифи (Qм/Qо) кўпайишига олиб келади, аммо унга бўлган нисбий 
талабнинг (Dм/ Dо) камайиши кузатилади. 
Матонинг нисбий жаҳон таклифи унга бўлган нисбий жаҳон талабига 
тенг бўлган (RS=RD) нуқтада матонинг жаҳон нисбий нархини (Рм/Ро)world 
аниқлаймиз (1.10 - расм).