Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Саволлар 
1. Мамлакатларнинг нисбий афзалликлари қандай аниқланади? Аниқ мисол 
орқали тушунтириб беринг. 
2. Бирон бир маҳсулотнинг жаҳондаги нисбий таклифи чизиғи қандай 
шаклланади?
3. Маҳсулотнинг жаҳон нисбий нархи қайси даражада ўрнатилганда 
мамлакатлар нисбий афзалликка эга бўлган маҳсулотларни ишлаб 
чиқаришга ихтисослашади? 
4. Ташқи савдодан олинадиган мамлакатларнинг ютуғи нимадан иборат? 
Мисол орқали тушунтириб беринг. 
5. Нисбий афзаллик назариясини кўп маҳсулотли моделга кўллашнинг 
хусусиятлари қандай? 
 
Масалалар 
1. Миллий иқтисодиѐт 1200 киши меҳнат ресурсларига эга ва олма ва банан 
ишлаб чиқаради. Олма ишлаб чиқаришнинг меҳнат харажатлари 3га, банан 
ишлаб чиқаришнинг меҳнат харажатлари 2га тенг. Чет эл иқтисодиѐтда 800 
киши меҳнат ресурслари мавжуд. Олма ишлаб чиқаришнинг меҳнат 
харажатлари 5га, банан ишлаб чиқаришнинг меҳнат харажатлари 1га тенг. 
1) Мамлакатларнинг ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғини кўрсатинг. 
2) Иккала мамлакатларда олма ва банан ишлаб чиқаришнинг муқобил 
(нисбий) харажатларини аниқланг. 
3) Олманинг жаҳон нисбий таклифи чизиғини график орқали кўрсатинг. 

---

37 
2. Меҳнат ресурсларини тўлиқ ишлатган ҳолда Россия Х товарни 60 бирлигини 
ва У товарни ҳам 60 бирлигини максимал ишлаб чиқара олади. Автаркия 
ҳолатида Россияда Х товарнинг ишлаб чиқариш ва истеъмол ҳажмлари 48 
бирлигини, У товарни эса 12 бирлигини ташкил қилади.
Меҳнат ресурсларини тўлиқ ишлатган ҳолда Қозоғистон Х товарни 20 
бирлигини ва У товарни ҳам 40 бирлигини максимал ишлаб чиқара олади. 
Автаркия ҳолатида Қозоғистонда Х товарнинг ишлаб чиқариш ва истеъмол 
ҳажмлари 48 бирлигини, У товарни эса 12 бирлигини ташкил қилади.
a) Мамлакатларнинг нисбий афзалликларини аниқланг. 
b) Мамлакатларнинг тўлик ихстисослашиши натижасида Х ва У 
махсулотларни жаҳондаги ишлаб чиқариш ҳажмларининг ўсишини 
аниқланг. 
c) Х ва У товарларнинг жаҳон нархлари қайси оралиқда ўрнатилиши 
мумкин? Фараз қиламиз, жаҳон нархи Х=1,5У ва савдо ҳажми 4Х=6У. 
Мамлакатлар ташқи савдодан оладиган ютуғини аниқланг. 
3. Фараз қиламиз, пишлоқга (х махсулоти) ва винога (у махсулоти) бўлган 
ишлаб чиқариш имкониятлари Молдовада куйидаги кўринишга эга: 
40
2


y
x
, Швейцарияда эса куйидагича: 
90
3


y
x
.
Жаҳон нархи: 1 пишлоқ бирлиги = 1 вино бирлиги. 
а) Молдова ва Швейцария қайси махсулотларни ишлаб чиқаришга 
ихтисослашиши керак?
б) Барча хисоб-китобларни амалга ошириб, куйидаги жадвални тўлдиринг. 
Мамлакат 
Ишлаб 
чиқариш 
экспорт-
импорт 
Истеъмол 
Истеъмол 
ўсиши 
Ихтисослашишдан олдин (автаркия холатида)
Молдова: 
пишлоқ (
x
) 
вино (
y
) 
12 
Швейцария: 

---

38 
пишлоқ (
x
) 
вино (
y
) 
15 
Ихтисослашишдан кейин (эркин савдо шароитида) 
Молдова: 
пишлоқ (
x
) 
вино (
y
) 
Швейцария: 
пишлоқ (
x
) 
вино (
y
) 
20 

---

39