Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

a
Lb
– бир бирлик тахта ишлаб чиқаришга сарфланадиган меҳнат 
ҳаражатлари;
L
– Ватанда меҳнат таклифи; 
L* - 
Хорижда меҳнат таклифи; 
а*
LC
 
– Хорижда бир бирлик кийим ишлаб чиқаришга сарфланадиган 
меҳнат ҳаражатлари; 
а*
Lb
– Хорижда бир бирлик тахта ишлаб чиқаришга сарфланадиган 
меҳнат ҳаражатлари. 
Фараз қиламиз: 
a
LC
/a
Lb
 < a
LC
*/a
Lb
* 
ѐки a
LC
/a
LC
* < a
Lb
/a
Lb
*
,
яъни бир бирлик кийим ишлаб чиқаришга кетадиган меҳнат 
ҳаражатларининг бир бирлик тахта ишлаб чиқариш учун сарфланадиган меҳнат 
ҳаражатларига нисбати Ватанда Хорижга нисбатан паст. Демак, Ватанда кийим 
ишлаб чиқариш соҳасида меҳнат унумдорлиги тахта ишлаб чикариш соҳасига 
нисбатан юқорироқ. Бошқа сўзлар билан айтганда, Ватан кийим ишлаб 
чиқаришда нисбий афзалликка эга. 
Ташқи савдо муносабатлари ўрнатилилишидан олдин иккала мамлакатда 
тахта ва кийимнинг нисбий нархлари маҳсулот бирлигини ишлаб чиқаришга 
кетадиган меҳнат ҳаражатлари билан аниқланади. Ватан учун кийимнинг 
нисбий нархи a
LC
/a
Lb 
га, Хориж учун эса a
LC
*/a
Lb
*га 
тенг бўлади. 
Моделга ташқи савдо киритилса, нархлар фақат ички омиллар билан 
аниқланмайди. Агар a
LC
/a
Lb
< a
LC
*/a
Lb
* 
бўлса, Ватан учун Хорижга кийимни 
экспорт қилиш ва у ердан тахтани импорт қилиш фойдалидир. Аммо бу жараѐн 
чексиз эмас. Хорижнинг кийим импортига ва Ватаннинг чет эл тахтасига 
бўлган эҳтиѐжлари қондирилган сари нисбий нархлар тенглаша бошлайди. 
Ушбу тенглашув мамлакатлар ташқи савдога киришганидан сўнг жаҳон 
нархлари қандай бўлишини аниқлашга имконият яратади.

---

32 
Мамлакатларнинг ҳар бири нисбий афзалликка эга маҳсулот ишлаб 
чиқаришга бутунлай ихтисослашадиган бўлсалар, савдо натижасида жаҳон 
бозоридаги маҳсулотнинг нисбий нархи унинг экспорт қилувчи давлатдаги 
нисбий нархидан баландроқ ва импорт қилувчи давлатдаги нисбий нархидан 
пастроқ даражада ўрнатилади:
a
LC
/a
Lb
< Pc/Pb < a
LC
*/a
Lb
*, 
бу ерда Рс – кийимнинг жаҳон бозоридаги баҳоси, 
Pb – тахтанинг жаҳон бозиридаги баҳоси. 
Нисбий афзаллик вазияти 
– агар мамлакатлар бошқа мамлакатларга 
нисбатан пастроқ нисбий ҳаражатлар билан ишлаб чиқариладиган 
маҳсулотларни ишлаб чиқаришига ихтисослашсалар, ташқи савдо иккала 
мамлакат учун ўзаро манфаатли бўлади. 
Рақамли мисол
. Фараз қилайлик, Ватанда олдингидек бир бирлик 
харажатлар ҳисобига 50 бирлик кийим, ѐки 25 бирлик тахта, ѐки шу чегара ичида 
бу икки маҳсулотнинг хоҳлаган бирикмасини (комбинациясини) ишлаб чиқариш 
мумкин бўлсин. Хорижда эса бир бирлик харажат эвазига 67 бирлик кийим, ѐки 
100 бирлик тахта, ѐки шу чегара ичида бу икки маҳсулотнинг хоҳлаган 
бирикмасини ишлаб чиқариш мумкин бўлсин (1.5 - расм).