Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази

Ўлдирилган микроблардан тайёрланган вакциналар ёки инактивация қилинган вакциналар химиявий йўл ёки юқори температура билан ўлдирилган микроорганизмлардан тайёрланади. Тирик вакцинага қараганда бундай вакциналар унча хавфли эмас, аммо таъсири ҳам пастроқ бўлади. Шунга қарамай ҳозирги пайтда бу турдаги вакциналар бошқаларига қараганда кўпроқ қўлланмоқда. Буларга қорасон, геморрагик септицимия ва ёш ҳайвонларнинг диплококк септимиция касаллигига қарши ишлатиладиган вакциналар киради.
Кимёвий вакциналар. Булар алюминий гидроксидида адсорбция қилинган микробларнинг ҳужайрасидаги антиген комплекслардан иборат. Бу турдаги вакциналар турли юқумли касалликлар учун ишлатилади. Улар тирик ёки инактивациялашган бўлади. Бундай вакциналарга мисол қилиб, чўчқалар сарамас касаллигига қарши ишлатиладиган вакциналарни кўрсатса бўлади.
Ассоциацияланган вакциналар. Бу турдаги вакциналар юқумли касалликларнинг бир неча турига иммунитет ҳосил қилади. Шунинг учун бу вакциналар бир неча турдаги юқумли касални қўзғатувчиларни тайёрланади. Бу ассоциацияга фақат бир-бирига қарши туриб, лекин бир-бирларининг иммуноген хусусиятларини йўқотмайдиган микроорганизмларни киритиш мумкин.
Анатоксинлар. Организмни сунъий йўл билан иммунлаш учун микроб эмас, балки анатоксин ишлатилади. Бунинг учун микроб токсинидан унга 0,4% формалин қўшиб, сўнгра 30-40 даража иссиқни бир неча кун таъсир қилдириб, анатоксин тайёрланади. Формалин таъсирида заҳарлилигини йўқотган модда анатоксин дейилади. Анатоксин юбориши натижасида актив иммунитет ҳосил бўлади. Анатоксинлар заҳарли хоссаларини тамомила йўқотган, лекин антиген хоссаларини тўла сақлаган бўлади. Анатоксин юборилган организмнинг иммунитети узоқ муддатли бўлади.
Эмлашда асоратларни келтириб чиқарувчи асосий сабаблар:
-вакцинани нотўғри дозалаш;
-эмлаш техникасини нотўғри танлаш;
-асбоблар стерилизацияси техникасини бузилиши;
-вакцина нотўғри эритма ёрдамида тайёрланган;
-вакцина нотўғри эритилган;
-вакцинанинг ифлосланиши;
-ишлатилишидан аввал чайқатилмаган;
-вакцина нотўғри сақланган;
-эмлашга монеликлар эътиборга олинмаган.