Ўзбекистон Республикаси Президенти

V-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi va ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayot
mavzusidagi ma'ruza mashg'ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	Ta'lim beruvchi	Ta'lim oluvchilar
1-bosqich	1.1. O'quv fani bo'yicha beshinchi ma'ruzaning	Tinglaydi
Mavzuga kirish (15 daqiqa)	nomini aytadi. Ekranga mavzu bo'yicha ishlangan slaydlarni chiqaradi (slaydlar) 1.2. Mavzu bo'yicha qo'yilgan masalalar haqida ma'lumot beradi.	Tinglaydi.
2-bosqich	2.1. Talabalar bilimini faollashtirish maqsadida	Savolga javob beradi
Asosiy bosqich	savol beradi: «Eftaliylar davlatining vujudga kelishi to'g'risida nimalarni bilasiz?»
(55 daqiqa)	2.2. Javoblarni umumlashtirib, Eftaliylar davlatining tashkil topishi va yirik xududlarni egallaganligi to'g'risida to'liq ma'lumot beradi;	Tinglaydi, yozadi.
	2.3. Eftaliylar davlati davrida Turon zaminidagi ijtimoiy-iqtisodiy hayot asosan yerga egalik munosabatlarning shakllanishi bilan harakterlanishi, bu davrning ijtimoiy -iqtisodiy hayotida qishloq xo'jayini - dehqonlarning mavqei yuqori bo'lganligi to'g'risida	Tinglaydi, yozadi.
	tushunchalar beradi, slayd materiallari bilan to'ldiradi;	Tinglaydi, yozadi
	2.4. Turk xoqonligi davlatining tashkil topishi, davlatning “iloqxonlar” tomonidan boshqarilishi, turk xoqonligi davrida shaharlar hayoti, moddiy va ma'naviy madaniyatning rivoji to'g'risida ma'lumotlar beradi slayd materiallari bilan to'ldiradi;	Tinglaydi, yozadi
	2.5.Arab xalifaligining O'rta Osiyoni egallashi, arablashtirish va islomlashtirish siyosati, arablar siyosatiga qarshi xalq ozodlik kurashi haqida ma'lumot beradi.
3-bosqich	3.1. Mavzu bo'yicha talabalarda yuzaga kelgan	Savollar beradi.
Yakuniy bosqich	savollarga javob beradi, yakunlovchi xulosa qiladi.	Vazifani yozib oladi.
(10 daqiqa)	3.2. Mustaqil ishlash uchun talabalarga topshiriq beradi

“BBB” metodi
O„qituvchi: Talabalarni yangi mavzu bilan tanishtiradi;
Mazkur mavzu bo‘yicha bilgan bilimlarini, hoxlagan tushuncha va ma‘lumotlarini yozma ravishda bayon etishlari talabalardan so‘raydi;
- Quyidagi sxema asosida ishlashlarini taklif etadi;

Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldim

Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldim

Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldim

Uchinchi, ya'ni bilib oldim bo'limini bo'sh qoldiriladi;

• 
  Belgilangan vaqt yakunlangach talabalar yozgan fikr mulohazalarini o'qib eshittiradi;
  
• 
  Ularni tiglab, mavzuning talabalar uchun o'rganilmagan jihatlarini tushuntirib yoritib beradi;
  
• 
  Mashg'ulot yakunida “Bilib” oldim bo'limini to'ldirishlarini so'raydi va bo'limni xohlagan, bilib olgan ma'lumotlarini taqqoslashni uyga vazifa tarzida beradi.
  

Talaba: Hamma topshiriqlarni qabul qiladi va bajaradi;
S Nimaniki o'ylagan bo'lsa, shuni qag'ozga yozadi;
S berilgan mavzu bo'yicha bilgan va bilmagan jihatlarini tahlil qiladi;
S Mustaqil ijodiy ishlaydi.
Kutiladigan natija: Talabalar mavzu yuzasidan zaruriy bilimlarni o'zlashtiradi, kursning mohiyati haqida tasavvurga ega bo'ladi.

Eftaliylar davlatining idora-tartib usuli
Podsho
1
Oqsoqollar kengashi (Oliy kengash)


Davlatga tobe bo'lgan, boj to'lovchi mahalliy hokimlar


SOMONIYLAR DAVLATI BOSHQARUV TIZIMI


Somoniylar davlatida mulkchilik turlari


yerlari

Qoraxoniylar davlati siyosiy tizimi

Imom^


Hoqon (Qoraxon


Devoni mushrif


Sayyid


Ulug' hoji


Devoni barid


Sad


Munshi


Shayx


Bitikchi


Devoni amid


Faqix


Qushchi


Qozi


Oshchi


evoni ushrot


Og'ichi


Mufti


Biruk


Munshi


Tavochi


Voliy-bek


Elikxon


Devoni mustavfiy


Devoni vaqf

B UYUK IPAK YO'LI XARITASI
RUSSIA

BUYUK IPAK YO'LIKYRGYZSTAN •
Г
MONGOLI

A

MtTlITERRANEAN SF


4 IRAN
\\ ¹ IRAQ ,
\\ ^v-
\ SAUDI ARABIA


AFRICA


f Д TAJIKISTAN
ЛзСЕ—


INDIA


BUYUK IPAK YO'LI


CHINA


—
JAPAN

■Ж fit


< Mil
FSMU jadvalini to'ldiring
Savol: V-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi va ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy
va madaniy hayot to‘g‘risida ma‘lumot bering.

F	Fikringizni bayon qiling
S	Bildirilgan fikrga sabab ko'rsating
M	Misol keltiring
U	Fikringizni umumlashtiring

“O‘rta Osiyoni Arab xalifaligi tomonidan bosib olinishining oqibatlari"
mavzusida T-jadval tuzing.

O‘rta Osiyoni Arab xalifaligi tomonidan bosib olinishining oqibatlari
Ijobiy (qo‘shilaman)	Salbiy (qo‘shilmayman)

T-jadvalni tuzish qoidasi.
Ta‘rif: T-jadval - grafik organayzer bo‘lib bunda bir masala yuzasidan ikki xil (xa, yo‘q, ijobiy, salbiy) fikrlar bildiriladi.

1. 
   Ajratilgan vaqt ichida yakka (juftlikda) jadvalning chap va o‘ng tomonlari to‘ldiriladi. Ijobiy va salbiy tomonlar izohlanadi.
   
2. 
   Jadvalni gruppadagi juftliklar solishtirishi mumkin.
   
3. 
   Bugun o‘quv gruppasi bo‘yicha yagona T-jadvali tuziladi.
   

Solishtirma jadval

“Aqliy hujum” metodini o’tkazish bosqichlari
Aqliy hujum texnologiyasi biror muammoni yechishda guruh qatnashchilari tomonidan bildirilgan erkin fikr va mulohazalarni to’plab, ular orqali ma‘lum bir yechimga keladigan samarali usullardan biridir. U to’g'ri va ijobiy qo’llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o‘rgatadi. Aqliy hujum uslubini qo‘llashda o‘qituvchi guruh ishtirokchilarini to‘playdi, ular oldiga biror muammoli vaziyatni yechish bo‘yicha o‘z fikr va mulohazalarini bildirishlarini so‘raydi. Mazkur bosqichda ishtirokchilardan hech biri boshqa qatnashuvchilarning g'oyasi, fikrini muhokama qilish yoki baholashi mumkin emas. Bildirilgan har qanday g'oya va fikrlar hisobga olinadi, qancha ko’p fikr va g'oyalar bildirilsa shuncha yaxshi. Bildirilgan g'oya va fikrlarni to’ldirish, kengaytirish, qayta o’zgartirish mumkin. G'oyalar yozilgan varaqlar devorga osib qo’yiladi. Berilgan g'oyalar asosida muammoni hal etishga yordam beradigan yechimni tiklash uchun muhokama o‘tkaziladi. Bu haqiqatan ham o’quvchilarning ta‘lim jarayonida faol ishtirok etishlari, turli g'oyalarni bayon etish chog'ida boshqalarni ham qizg'in ishga yo‘llashlari, ilhom bilan ishlashlariga imkon beruvchi va unga rag'batlantiruvchi samarali metoddir. Aqliy hujum shuning uchun ham faollashtirishning muhim usuliki, unda tanho ishlash mumkin emas, birgina g'oya guruhning barcha ishtirokchilarini bir xilda o‘ziga tortib oladi. O‘qituvchi mavzu yoki savolni ajratib olishi zarur, keyin esa o‘quv faolligi 5-10 daqiqa oralig'idagi vaqt chegarasida yengillashtiriladi. Aqliy hujum turli tarzda qo‘llanilishi mumkin: masalan, qandaydir mavzuni muhokama qilish uchun yangi savol qo‘yish yoki istalgan qandaydir muammoni hal etish va hokazo.
Talaba: O‘qituvchi tomonidan yaratilgan shart- sharoitlarga amal qilgan holda berilgan vazifani mustaqil bajaradi. Kerakli natijani qo‘lga kiritadi.
Kutiladigan natija: Talabalar mavzu yuzasidan zaruriy bilimlarni o‘zlashtiradi, kursning mohiyati haqida tasavvurga ega bo‘ladi.