Ўзбекистон Республикаси Президенти

O'zbek xalqining kelib chiqishi (etnogenezi) nixoyatda
murakkab va juda uzoq tarixga ega bo'lgan
jarayondir.
O'zbek xalqining etnik shakllanishi tarixi
asosan uchta tarixiy davrga bo'linadi.

• 
  Birmchi davr- Miloddan avvalgi birinchi ming yillikdan milodiy YIII asrgacha bo'lgan davrni o'z ichiga oladi.
  
• 
  Ikkinchi davr- IX-XII asrlar hisoblanadi. Bu davrda
  

Markaziy Osiyoda, jumladan O'zbekistonda, hozirgi o' zbeklarga xos qiyofa mahalliy aholining asosiy qismini tashkil etgan.

• 
  Uchinchi davr- XY asr oxiri- XYI asrlar
  
• 
  

Muarrix Sayfiddin Axsikatiyning XVI asrda yozilgan
«Majmu at-tavorix» («Tiriklar majmuasi») asrida 92 o„zbek
qavmining quyidagi ro„yxati berilgan:

1	Ming	19	Shamarchiq (samarchik)	37	Turmovut	55	Qishliq
2	Yuz	20	Qabasha	38	Uymovut	56	G’iray
3	Qirq	21	Nujin	39	Orlot	57	Do‘rmon
4	Jaloyir	22	Kelachi	40	Kerint	58	Tobin
5	Saroy	23	Kilamish	41	O‘ng‘ut	59	Tama
6	Qo‘ng‘irot	24	Burat	42	Tang‘ut	60	Ramadan
7	Olchin	25	Ubrat(uyrat)	43	Mang‘it	61	Uyshun
8	Arg‘in	26	Qiyot	44	Jalovut	62	Baday
9	Nayman	27	Xitoy	45	Mamasit	63	Hafiz
10	Qipchoq	28	Qang‘li	46	Markit	64	Avirchi
11	Qalmoq	29	Uryuz	47	Burqut	65	Jurot
12	CHaqmoq	30	Junalachi	48	Qiyot	66	Totor
13	Qirg‘iz	31	Kuchi	49	Quralash	67	Yurg‘a
14	Qarliq	32	O‘tarchi	50	O‘g‘lon	68	Botosh
15	Turk	33	Fulodchi	51	Qari	69	Qavchin
16	Turkman	34	Jiyit	52	Arab	70	Tuboyi
17	Boyovut	35	Juyit	53	Ilachi	71	Tilav
18	Burlayn	36	Chulchit	54	Juburg‘on	72	Kordori
73	Sayhiyon	78	Chexilkas	83	Turgoq	88	SHavron (savron)
74	Qirg‘in	79	Uyg‘ur	84	Tayit	89	Darajot
75	SHirin	80	Anmor	85	Ko‘xat	90	Kimot
76	O‘g‘lon	81	Yobu	86	Fohir	91	SHijoat
77	CHimboy	82	Targ‘il	87	Kujaliq	92	Avg‘on

Professor X.Doniyorovning «O„zbek xalqining shajara va shevalari» asarida 92 bovli
o„zbek urug„-qabilalarining nomlari quyidagicha berilgan
(ushbu asar urug„lar bobida «Qitmir» nomli qo„lyozma manbaga asoslangan):

1	Ming	21	O‘roqli	41	Urub	61	Tektuy
2	Yuz	22	Qiyot	42	Iloch	62	Kirdor
3	Qirq	23	Qangli	43	Cho‘birg‘on (chubirgon	63	Suktiyan
4	O‘n	24	-	44	Qutlin	64	Qirqin
5	O‘ngjayt	25	Tuchat	45	Turkman	65	SHirin
6	Jaloyir	26	Uvuzi	46	Do‘rman	64	Qirqin
7	Saray	27	O‘ray	47	Topman	66	Farhod
8	Qo‘ng‘irot	28	CHublach	48	Biyicha	67	Junochi
9	Nayman	29	Qo‘shchi	49	Rindan	68	CHilki
10	Qipchoq	30	CHuyut	50	Mitan	69	Uyg‘ur
11	Qipchoq	31	CHibin	51	Uyshun	70	Mashoris
12	Qalmoq	32	Kermin	52	Buyixauz	71	CHoliq
13	Quvdoq	33	Arlat	53	Qirg‘iz	72	Suvrin
14	Turloq	34	CHalchuq	54	Uyruvchi	73	Uvgan
15	Samarchiq	35	Mang‘it	55	Baday	74	Kubir
16	Qatag‘on	36	Burqut	56	Tatar	75	Xabrin
17	Keleychi (qilaychi)	37	Tuppallas	57	Yetti bosh	76	Yalansoz (yalang‘oz)
18	Kenagaz	38	Minit (mihit)	58	Katash (kabash)	77	Ursun (urgun)
19	Buyrak	39	Uklan (o‘qlan)	59	Pachqurt (beshqurt)	78	Olchin
20	Uyrak	40	Qaray (keray)	60	Suldir (suldiz)	79	Yabu
80	O‘g‘lon	83	Kegiz (chiz)	86	Jomi	89	Burgun
81	Qirg‘iy ^(kirg^iy^)	84	Sandir	87	Koli (holi)	90	Jiloyir
82	Barlos	85	Kixrut	88	Tangit	91	CHig‘atoy

va o‘zbek (2). Bu ro‘yxatda 24 raqami tushib qolgan (3).
Mavzu bo„yicha bilimni dolzarbligini oshirish uchun savollar:

1. 
   “Millat”, “Xalq”, “Etnos” degani qanday ma‘no beradi?
   
2. 
   “Etnogenez” so‘zining mohiyati qanday tushunasiz?
   
3. 
   Xozirgi sharoitda o‘zbek xalqining etnik shakllanishi muammolarini o‘rganishning dolzarbligini nimada deb bilasiz?
   
4. 
   Tarixchi - olimlar o‘rtasida ushbu muammo yuzasidan qanday keskin baxsli savollar yuzaga kelishi mumkin?
   

Muammoli vaziyat:
O‘zbek xalqining etnogenezi - tarix fanining dolzarb va murakkab muammolaridan biridir. XX asrning 40 yillarigacha rus va xorij adabiyotlarida o‘zbek xalqining tarixi XV-XVI asrlardan, ya‘ni, O‘rta Osiyoda “O‘zbek” lar nomi bilan bostirib kelgan xalqning kelishi bilan bog‘liq deb talqin qilinib kelingan. Ushbu masalada yangicha yondashuvni boshlab bergan olim A.Yu. Yakubovskiy shuni asoslab berdiki, o‘zbek xalqining etnik tarixi bir necha ming yilliklarga borib taqaladi.