Ўзбекистон Республикаси Президенти

O„zbek davlatchiligi:
shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari
Mil. avvalgi VIII-VII asrlar Katta
Xorazm va Baqtriya
Ahamoniylar davri mil. avvalgi VI
asr o‘rtalari
Mil. avvalgi III asrda Yunon -
Baqtriya- Qang‘- Dovon davlatlari
Kushonlar saltanati mil. avvalgi I
asrdan boshlab mil. avvalgi 130 yil.
I
Eftaliylar 457 yilda
Vaxshunvor Eftalon
Arablar VII asrning II chi yarmi

O„rta Osiyo viloyatlari Ahmoniylar
davlati tarkibida

Baqtriylar,


Parfiyaliklar,


xorazmliklar,


Saklar,


marg‘iyonaliklar,


kaspiylar


250 talant


kumush


360 talant


300 talant


kumush*


kumush

I
Tuyalar,
hunarmandchilik,
buyumlar
I
Otlar, kiyim-kechaklar
I
Gazmollar,
idishlar,
harbiy qurollar,
zeb-ziynatlar,
otlar, chorva va
uning mahsulotlar

i4-Мавзу

O'zbek xalqining etnik shakllanishi

4.1. Ta'lim berish texnologiyasining modeli

Mashg'ulot vaqti - 2 soat	Talabalar soni - nafargacha
Mashg'ulot shakli	Axborot asosidagi ma'ruza
Ma'ruza rejasi	Xozirgi o'zbek xalqining asosini tashkil etgan qadimgi urug', qabila va elatlar. O'zbek xalqi etnik shakllanishining tarixiy jarayoni va uning bosqichlari. XV asr oxiri -XVI asrlarda O'rta Osiyoga Dashti Qipchoq elatlari kirib kelishi va mahalliy aholi bilan aralashib, o'troqlashuvi. —O'zbek” atamasining kelib chiqishi. O'zbek xalqi va hozirgi zamon.
O'quv mashg'ulotining maqsadi:
Pedagogik vazifalar:		O'quv faoliyati natijalari: O‘zbek xalqi paydo bo‘lishining muammolari haqida tushuhchaga ega bo‘ladilar; O‘zbek xalqining etnik asosini tashkil etgan Vatanimiz hududidagi qadimgi aholi haqida tushuhchaga ega bo‘ladilar O‘zbek xalqi paydo bo‘lishining IX-XII asrlarda etnik shakllanishiga qorluqlar va saljo‘qiylarning ta‘siri haqida tushuhchaga ega bo‘ladilar; O‘zbek xalqining etnik shakllanishi XVI asr boshlarida Movarounnahrga kelib joylashgan Dashti Qipchoq aholisining muhim ta‘siri haqida tushuhchaga ega bo‘ladilar O‘zbek” atamasining vujudga kelishi haqida tushuntirib beradi.
O‘zbek xalqi paydo bo‘lishining muommalari yoritib berish; O‘zbek xalqining etnik asosini tashkil etgan Vatanimiz hududidagi qadimgi aholi, bilan tanishtirish; O‘zbek xalqi paydo bo‘lishining IX­XII asrlarda etnik shakllanishiga qorluqlar va saljo‘qiylarning ta’sirini tushuntirib berish; O‘zbek xalqining etnik shakllanishi XVI asr boshlarida Movarounnahrga kelib joylashgan Dashti Qipchoq aholisining muhim ta‘siri yoritib berish; .“O‘zbek” atamasining vujudga kelishi haqida anis tasavvur paydo qilish
Ta'lim berish usullari			Ko'rgazmali ma'ruza, suhbat, taqdimot, aqliy hujum, munozara
Ta'lim berish shakllari			Ommaviy, juftlik
Ta'lim berish vositalari			O'quv qo'llanma, proektor, slaydlar, grafik, tarqatma materiallar
Ta'lim berish sharoiti			Texnik vositalar bilan ta'minlangan auditoriya
Monitoring va baholash			Og'zaki nazorat: savol-javob, o'z-o'zini nazorat qilish

2. 
   O'zbek xalqining etnik shakllanishi mavzusidagi ma'ruza mashg'ulotining
   texnologik xaritasi
   

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	Ta'lim beruvchi	Ta'lim oluvchilar
1-bosqich Mavzuga kirish	1.1. O'quv fani bo'yicha to‘rtinchi ma'ruzaning nomini aytadi. Ekranga mavzu bo'yicha ishlangan slaydlarni chiqaradi (slaydlar)	Tinglaydi
(15 daqiqa)	1.2. Mavzu bo'yicha qo'yilgan masalalar haqida ma'lumot beradi.	Tinglaydi.
	1.3. Fanni o'zlashtirishda foydalanish uchun zarur bo'lgan adabiyotlar ro'yxati bilan tanishtiradi	Slaydga qaraydilar
2-bosqich Asosiy bosqich (55 daqiqa)	2.1. Talabalar bilimini faollashtirish maqsadida savol beradi: —Hozirgi o‘zbek xalqining asosini qanday urug‘ va qabilalar tashkil etadi?”	Savolga javob beradi
	Javoblarni umumlashtirib, etnogenez suzining ma‘nosi, o‘zbek xalqining kadimgi urug, qabila va elatlari to'g'risida ma'lumot beradi. O‘zbek xalqigi xos Markaziy Osiyo ikki	Tinglaydi, yozadi.
	daryo oraligi irkining shakllanish davri, o‘zbek xalqining qaysi irkka mansubligi to‘g‘risida va bu	Tinglaydi, yozadi.
	boradagi baxs-munozaralarga aloxida to‘xtaladi; 2.4.O‘zbek xalqi etnik shakllanishining tarixiy davrlariga aloxida to‘xtaladi va bu davrlarda ro‘y bergan tarixiy jarayonlar to‘g‘risida ma‘lumot beradi; 2.5. Talabalar bilimini mustahkamlash uchun savol beradi:	Tinglaydi, yozadi.
	1”O‘zbek xalqining etnik shakllanishi tarixi nechta bosqichga bo‘linadi”? 2. “Mustaqil O‘zbekiston etnik holatini aniqlab bering”. 2.6. Javoblar umumlashtiriladi.	Talabalar savolga javob beradi
3-bosqich	3.1. Mavzu bo'yicha talabalarda yuzaga kelgan	Savollar beradi.
Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	savollarga javob beradi, yakunlovchi xulosa qiladi. 3.2. Mustaqil ishlash uchun talabalarga topshiriq beradi	Vazifani yozib oladi.

“Baliq skeleti” texnikasi
Ushbu texnologiya katta muammolarning yechimini topishga qaratilgan. Yuqori qismida muammolar turi yozilsa, pastki qismida esa misollar bilan izohlanadi.


“Qora quti” metodining o’tkazish bosqichlari
O‘qituvchi: Talabalarni juftlikka biriktiradi va juftliklarga mavzu mohiyatini yorituvchi asosiy tushunchalar kalit so’zlar, belgilarni qog'ozga qayd etish vazifasini yuklaydi;
- Talabalar bilan birgalikdajuftliklarda topshiriqlarning bajarilishini tekshiradi;

• 
  Topshiriqlarni to’g'ri bajargan juftlik vakili bajargan ishini doskaga yozadi va qolgan talabalar doskadagi bu tushunchalarni sharhlaydilar;
  
• 
  O’qituvchi eng to’g'ri javob bergan talabani o’z roliga taklif etadi va u juftliklarga mavzu mohiyatini yorituvchi sxema yoki jadval tuzishni topshiradi; (misol: o’qitish texnologiyalarini jadval ko’rinishida tasniflang)
  
• 
  O’qituvchi rahbarligida topshiriqning bajarishi tekshiriladi.
  

Talaba: -O’z juftligida berilgan topshiriqni bajaradi;

• 
  Agar o’qituvchi rolini bajarish to’g'ri kelib qolsa, talabalardan vazifalarni so’rab yangi topshiriq beradi;
  
• 
  Topshiriqlarni baholaydi va talabalarni faollashtiradi.
  

Kutiladigan natija: Talabalar o’quv jarayonini tashkil etish va boshqarishning samaradorligini oshirishda pedagogik texnologiyalar, uning funktsiyalari, ta‘lim jarayonida qo’llash yo’llari bilan tanishadilar.

Klasterni to„ldiring

ETNOGENEZ - “etnos”-xalq, “genez”- kelib chiqish.
Etnografiya-grekcha so'z bo'lib, “etnos”-xalq, “grafi- kos”-yozish demakdir. Arxeologik qazuv davomida to'plan-gan moddiy madaniyat namunalari, antropologik topilmalar yordamida har bir etnik guruxning o'ziga xos madaniyati, uning bir hududdan boshqa hududga migratsiya jarayoni kompleks yondashuv orqali mintaqada yuz bergan va etnik va madaniy jarayonlar etnografiya fani bilan be'vosita aloqadorlikda o'rganiladi.