ag„ro„q, aruq
(ozg„in), sag„, kasal
kabi jonli mavjudotlarga tegishli xususiyatni bildiruvchi
sifatlar mavjud.
Ettinchi fasl عیاٌص ―
Sanài'”
dan iborat bo‗lib, unda:
savdacho„ (umumiy
ma`noda bozorda sotuvchilik bilan shug„ullanuvchi shaxs), kiyim satuvcho„,
otuncho„, supurgich (farrosh), chanaqcho„ (kulol), suvcho„, qapucho„ (eshikbon),
etik tikÿcho„, quyumcho„ (zargar), shuvaqcho„ (suvoqchi), chadircho„, kàncho„
kabi kasb nomlari berilgan.
X.Muhammadiyev ―G‗iyos ul-lug‗at‖ va undagi turkiy qatlam‖ nomli ilmiy
ishida asardagi turkiy so‗zlarning leksik-semantik xususiyatlari yuzasidan fikr
yuritib, yozadi: ―Ushbu lug‗atdagi turkiy so‗zlarning tuzilishini, ma`no
xususiyatlarini tahlil qilish maqsadida tematik va etimologik jihatdan guruhlarga
ajratdik‖[6]. Xuddi shu tematik guruhlar qatorida ―Inson a‘zolari va muayyan
vazifani bajaruvchi qism atamalari‖ deb nomlanuvchi bo‗lim mavjud. Tadqiqotchi
inson a‘zolarini bildiruvchi so‗zlarni quyidagi guruhlarga tasniflagan:
insonning
427
tashqi a‟zolari; insonning jismoniy nuqsonlari; insonning xarakteri; insonning
jismoniy belgi-xususiyatlari
kabi. Bu esa ―G‗iyos ul-lug‗at― hamda Salohiddin
Toshkandiyning ―Lug‗oti salos― asaridagi mavzuiy guruhlar o‗xshash ekanligidan
dalolat beradi.
Ikkinchi bob oltifasldan iborat bo‗lib, u 18-23-betlarni o‗z ichiga olgan.
Birinchi fasl غلاو‖
Ulog„ nomlari“
deb ataladi. Unda: a) ulov hayvonlari:
ot, baytal
(urg„ochi ot), tÿyӓ, biyӓ (tuyaning urg„ochisi), ayg„o„r at, yo„lxo„ (yilqi), botalaq
(tuyaning bolasi)
; b) boshqa hayvonlar:
sigir, qoy, qochqar, qoyun (sovliq qo„y),
quyan, qotas, kiyik
.
Ikkinchi fasl زلسزًرولیک اغدوجو ىدرلاوب ―
Bulardan vujudg„a kǝlÿr narsӓlӓr“
deb
nomlanadi. Ularni quyidagi guruhlarga bo‗lish mumkin: a)hayvonlarning a‘zolari:
mouguz (hayvon shoxi), quyruq (hayvon dumi), qo„l (hayvondagi tuklar), tuyaq,
yal (otning bo„ynidagi yoli), jun
kabilar; b) sut va sut mahsulotlari:
ag„uz, sÿt,
yogurt, qato„g„, qurut, qaymaq
.
Uchinchi fasl رلاچومتزی یغادًابایب»
Biyabàndag„o„yirtquchlӓr»
deb ataladi: a)
yirtqich hayvonlar:
arslan, bӧri, yolbars, sirtlan, ayuq, maymun, tong„o„z, qaplan,
pil (fil), tàzi
; b) ba`zi uy hayvonlari
: it, kӧffӓk (qo„riqlovchi itning hashaki bir
zoti[7]), pishӓk
kabilarni kiritish mumkin.
To‗rtinchi fasl رویط‖
Tuyur
– q
ushlar“
nomlaridan tashkil topgan, unda:
tavuq,
tustavuq, sandug„ach (bulbul), torg„ay, chumchuq, turna, chug„urchuq,
chag„o„zqan (zag„izg„on), tӯti, buldurug„
kabi so‗zlar berilgan.
Beshinchi fasl زلسزً ىاغلب دایٌب ىدرلاوب‖
Bulardan bunyad bolg„an narsӓlӓr“
deb
atalib, u uch baytdan iborat va unda
yamurtqa (tuxum), jӯja, qush tumshug„o„,
tashlo„q (qushlar oshqozoni)
so‗zlari berilgan.
Oltinchi fasl „تازش‖ ―
Do'stlaringiz bilan baham: |