Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

QUSHLAR - BIOSHIKASTLANISHLAR MANBAIDIRLAR

Sut emizuvchilar
Sut emizuvchilar-umurtqalilarning oliy sinfidir. Sut emizuvchilarda barcha organlar va sistemalar, aniq bosh miya va uning popstlog’i juda mukammal rivojlangan. SHuning uchun ham, ular yer yuzida keng tarqalganlar, turli-tuman muhit va sharoitlarga moslashganlar, murakkab instinklar hosil qilganlar.

Bosh miya nihoyat darajada yaxshi rivojlangan. Koppchiligida bosh miya yarim sharlari, oprta miya, oraliq miya, miyacha va uzunchoq miyalar ikkilamchi miya pardasi- neopallium (kulrang modda) bilan qoplangan.

Xidlov retseptorlari juda yaxshi rivojlangan. Eshitish, koprish organlari ham yaxshi taraqqiy etgan.

psixik jarayonining murakkablashganligi tufayli, oldingi miya yarim sharlari juda yiriklashgan, orqa miyasi ham ancha yirik va takommillashgan.

Sezgi organlari orasida hid bilish organlari mukammal taraqqiy etgan boplib, sutemizuvchilar hayotida muhim ahamiyat kasb etadi. Hid bilish organlari yordamida ular dushmanlarini taniydilar, opljalari va jinsiy juftlarini izlaydilar, opz xududlarini chegaralaydilar va h

Taraqqiy etganligi va takommillashganligi jihatdan eshitish organlari hid bilish organlaridan qolishmaydi. Issiqqonli, aralashmagan qon aylanishi, gaz almashuvining kuchayganligi, issiqlikni tartibga solib turish moslamalari (jun qoplami va teri bezlarining rivojlanganligi).

Sut emizuvchilarning tez taraqqiy etishiga ularning tirik tug’ishi va bolalarini sut bilan boqishi ham sabab bopladi.

Sut emizuvchilar hamma yerda tarqalganlar, barcha muhitlarni, tuproq, suv havzalari, atmosfera yer qavatini qopshib hisoblaganda, egallaganlar. Deyarli barcha biotsenozlarda asosiy rol opynaydi. Barcha guruhlari inson uchun muhim ahamiyat kasb etadi.

Sut emizuvchilar orasida qishloq xopjalik chorva mollari, ovlanadigan, inson va uy hayvonlarining kasalliklarini saqlovchi, qishloq va oprmon xopjaligi, material va inshootlarning zararkunandalari mavjud. Turli obhekt va inshootlarga ayniqsa kemiruvchilar katta zarar yetqazadilar. Kemiruvchilardan tashqari materiallarni quyonlar va qopshoyoqlilar ham zararlaydilar.