Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон миллий университети “макроиқтисодий таҳлил ва прогнозлаш” фанидан

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
“МАКРОИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛ ВА ПРОГНОЗЛАШ” фанидан


КУРС ИШИ
Мавзу: Узбекистонда банк тизими ва уни такомиллаштириш йуллари


Бажарди:
Иктисодиот факультети, АИ-18гуруҳи талабаси Аноркулов Дилшод
Қабул қилди: К.У. Мамбетжанов Кахрамон

Курс иши тақризга топширилган сана “____” _______2021 й.		Курс иши тақриздан қайтарилган сана “____” _______2021 й.
Курс иши ҳимоя қилинган сана “____” _______2021 й. Баҳо “_____” _________	___________ (имзо) ___________ (имзо)	Комиссия аъзолари: __________________ _________________

ТОШКЕНТ – 2021
Mundarija:
Kirish…………………………………………………………………….…...3

1. Bank va bank tizimining rivojlanish bosqichlari……………………………………...9

2. 
   O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningmaqsadivafaoliyatiasoslari………20
   
3. 
   Markaziybankningasosiyvazifalari, funksiyalarivaoperatsiyalari………………..22
   

4. Tijoratbanklarifaoliyatiningtamoyillari…………………………………………….32

5. Tijoratbanklariningfunksiyalari…………………………………………………….37

Xulosa………………………………………………………………………..40
Fоydalanilganadabiyotlar……………………………………………...…..42
KIRISH
Mavzuningdolzarbligi.O‘zbekistonRespublikasi bank tizimibugungikunda bank xizmatlariningan’anaviysohalari — kreditlash, depozitoperatsiyalari, hisob-kitobvakassakabixizmatlariniko‘rsatuvchi 31 ta tijoratbankidan (keyingio‘rinlarda — banklar) tashkiltopgan.
Mamlakatimizmustaqilligidavridabanklardavlatishtirokidagikorxonalarnivadavlatrivojlanishdasturlariniimtiyozlifoizstavkalaridamoliyalashtirishgafaoljalbetganholdamuayyanmaqsadvavazifalaruchuntashkiletildi. Natijadaimtiyozlikreditlarning bank tizimiumumiyportfelidagiulushi 60 foizdanko‘proqnitashkiletmoqda.
Bank sektoridadavlatustunmavqegaega — 31 ta bankdan 13 tasiningkapitalidadavlatishtirokimavjudbo‘lib, ularningkapitali bank tizimijamikapitalning 87 foizidanko‘prog‘ini, aktivlariesaumumiyaktivlarning 85 foizidanko‘prog‘initashkilqiladi.
2017-yilda boshlangan bank sektoriniislohqilishningfaolbosqichivalyutabozoriniliberallashtirish, bank faoliyatidagieskirgancheklovlarniolibtashlashvabanklarniulargaxosbo‘lmaganfunksiyalardanozodqilish, bank xizmatlariommabopliginioshirishgaqaratildi.
2019-yilda bank tizimidabirqatorsifato‘zgarishlariamalgaoshirildi. Xususan:
bank ishiningzamonaviystandartvatamoyillarigamoskeluvchiyangitahrirdagi “Banklarva bank faoliyatito‘g‘risida”giva “O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankito‘g‘risida”giO‘zbekistonRespublikasiqonunlariningqabulqilinishi;
O‘zbekistonRespublikasiTiklanishvataraqqiyotjamg‘armasiishtirokidainvestitsiyaloyihalarinimoliyalashtirishmexanizmlariningislohqilinishi;
davlatdasturlariniMarkaziybankningasosiystavkasidankambo‘lganstavkalardakreditlashamaliyotidanvozkechilishiva 2021-yildan kreditlashningbozorshartlarigao‘tilishi;
tadbirkorliknirivojlantirishdavlatmaqsadlidasturlaridoirasidakreditlashning 3 ta bank — AT Xalqbanki, “Agrobank” ATB va “Mikrokreditbank” ATBdajamlanishi;
tadbirkorlikfaoliyatinidavlattomonidanimtiyozlimoliyaviyqo‘llab-quvvatlashmexanizminingTadbirkorlikfaoliyatiniqo‘llab-quvvatlashdavlatjamg‘armasiorqalitashkiletilishi;
bozortamoyillariasosidaipotekakreditlarihisobidanaholiniuy-joy bilanta’minlashningyangitartibijoriyetilishi;
Jahonbankibilanhamkorlikdatijoratbanklarifaoliyatiustidanprudensialnazoratmexanizmlarivatartib-taomillariniularningBazelqo‘mitasitamoyillarigamoskelishinuqtainazaridanbaholashdano‘tkazilishi.
“O‘zbekistonRespublikasiningMarkaziybankito‘g‘risida”gi, “Banklarva bank faoliyatito‘g‘risida”gi, “Valyutanitartibgasolishto‘g‘risida”gihamda “To‘lovlarvato‘lovtizimlarito‘g‘risida”giyangilanganqonunlariqabulqilindi.
Shu bilanbirga, bank sohasidagihozirgiholattahlili bank sektoridadavlatningyuqoridarajadagiaralashuvi, davlatishtirokidagibanklardamenejmentvatavakkalchiliklarniboshqarishsifatiningyetarliemasligi, iqtisodiyotdamoliyaviyvositachilikning past darajasikabi bank sektoriniiqtisodiyyangilanishlarvajamiyatehtiyojlarigamosravishdarivojlantirishgato‘sqinlikqilayotganqatortizimlimuammolarmavjudliginiko‘rsatmoqda.
Moliyaviyxizmatlarningommabopliginioshirish, banklarninghududlargakiribborishinikengaytirishvabarchaaholipunktlaridabirxilturdagixizmatlarko‘rsatilishinita’minlashbo‘yichaqo‘shimchachoralarko‘rilishilozim.
Bank tizimigazamonaviyservisyechimlariasosidaaxborottexnologiyalarini, moliyaviytexnologiyalarnikengjoriyetish, axborotxavfsizliginilozimdarajadata’minlash, shuningdek, moliyaviyxizmatlarko‘rsatishdainsonomilita’sirinikamaytirishbo‘yichatezkorchora-tadbirlarko‘rish talab etilmoqda.
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 2020-yil 2-martdagi PF-5953-son Farmonibilantasdiqlangan 2017 — 2021-yillarda O‘zbekistonRespublikasinirivojlantirishningbeshtaustuvoryo‘nalishibo‘yichaHarakatlarstrategiyasini“Ilm, ma’rifatvaraqamliiqtisodiyotnirivojlantirishyili”daamalgaoshirishgaoidDavlatdasturidabelgilanganvazifalardankelibchiqqanholda, shuningdek, xususiysektorrivojlanishinirag‘batlantirish, banklarninginvestitsiyaviyjozibadorligini, bank xizmatlariommabopligivasifatinioshirishuchun bank sektorinitubdantransformatsiyaqilishmaqsadida:
1. QuyidagilarO‘zbekistonRespublikasida bank sektoriniislohqilishningasosiyyo‘nalishlarietibbelgilansin:
moliyabozoridatengraqobatsharoitlariniyaratish, kreditlashnifaqatbozorshartlariasosidaamalgaoshirish, banklarningdavlatresurslarigaqaramliginipasaytirish, bank xizmatiko‘rsatishnimodernizatsiyaqilish, banklarningsamaraliinfratuzilmasiniyaratishvafaoliyatiniavtomatlashtirish, shuningdek, banklarfaoliyatigaxosbo‘lmaganfunksiyalarnibosqichma-bosqichbekorqilishorqali bank tiziminingsamaradorliginioshirish;
kreditportfelivatavakkalchiliklarniboshqarishsifatiniyaxshilash, kreditlashhajmlariningmo‘tadilo‘sishigaamalqilish, muvozanatlashganmakroiqtisodiysiyosatyuritish, korporativboshqaruvnitakomillashtirishvaxalqaroamaliytajribagaegabo‘lganmenejyerlarnijalbqilish, moliyaviytavakkalchiliklarnibaholashuchuntexnologikyechimlarnitatbiqetishorqali bank tiziminingmoliyaviybarqarorliginita’minlash;
davlatulushimavjudtijoratbanklarinikomplekstransformatsiyaqilish, bank ishiningzamonaviystandartlarini, axborottexnologiyalarivadasturiymahsulotlarnijoriyetish, banklardagidavlataksiyalaripaketinizarurtajribavabilimgaegabo‘lganinvestorlargatanlovasosidasotish, shuningdek, davlatulushimavjudtijoratbanklarivakorxonalarnibirvaqtningo‘zidaislohqilishorqali bank sektoridadavlatningulushinikamaytirish;
yetarlidarajadaxizmatko‘rsatilmayotganvazaifqatlamlardadavlatishtirokinikuchaytirishvamanzillichora-tadbirlarniamalgaoshirish, aholivakichikbiznesuchunmasofaviyxizmatlarnikengjoriyqilish, kamxarjxizmatko‘rsatishnuqtalaritarmog‘inirivojlantirish, shuningdek, respublika yagona moliyatiziminingo‘zaroto‘ldiruvchiqismisifatidanobankkredittashkilotlariningshakllanishivarivojlanishiuchunqulayshart-sharoitlaryaratishorqalimoliyaviyxizmatlarommabopliginivasifatinioshirish.
2. Quyidagilar:
2020 — 2025-yillarga mo‘ljallanganO‘zbekistonRespublikasining bank tiziminiislohqilishstrategiyasi 1-ilovaga muvofiq;
O‘zbekistonRespublikasi bank tiziminiislohqilishbo‘yicha “Yo‘lxaritasi” 2-ilovaga muvofiqtasdiqlansin.
3. 2020 — 2025-yillarga mo‘ljallanganO‘zbekistonRespublikasining bank tiziminiislohqilishstrategiyasiniamalgaoshirishbo‘yicha, shujumladanquyidagilarninazardatutuvchimaqsadliko‘rsatkichlar 3-ilovaga muvofiqbelgilansin:
bank tizimiaktivlariningumumiyhajmidadavlatulushibo‘lmaganbanklaraktivlariulushinijoriy 15 foizdan 2025-yilga kelib 60 foizgachaoshirish;
banklarmajburiyatlariningumumiyhajmidabanklarningxususiysektoroldidagimajburiyatlariulushinijoriy 28 foizdan 2025-yil yakuniga 70 foizgachaoshirish;
2025-yilga kelibdavlatulushimavjudkamidauchta bank kapitallarigazarurtajriba, bilimvaobro‘gaegakamidauchtastrategikxorijiyinvestorlarnijalbqilish;
umumiykreditlashhajmidanobankkredittashkilotlariulushinijoriy 0,35 foizdan 2025-yilga kelib 4 foizgachaoshirish.
4. O‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirligivaMarkaziybankiningquyidagilarto‘g‘risidagitakliflarima’qullansin:
xalqaromoliyainstitutlariko‘magida “Ipoteka-bank” ATIB, “O‘zsanoatqurilishbank” ATB, “Asaka” ATB, AT “Aloqabank”, “Qishloqqurilish bank” ATB va “Turonbank” ATBdagidavlatulushlarinibosqichma-bosqichxususiylashtirish, bundabirinchibosqichdaularniinstitutsionalo‘zgartirishni (faoliyatinitransformatsiyaqilish), ikkinchibosqichdaesadavlataksiyalaripaketinisotishninazardatutish;
bank tiziminiislohqilishdavridaaholiningmoliyaviyxizmatlargabo‘lgantalabiniqondirish, investitsiyaloyihalariniqo‘llab-quvvatlashmexanizmini(“loyihalarfabrikasi”) kengjoriyqilish, bank xizmatlarininghududiyqamrovinita’minlashmaqsadida “TashqiiqtisodiyfaoliyatMilliybanki” AJ, “Agrobank” ATB va “Mikrokreditbank” ATB ustavkapitallaridadavlatulushinisaqlabqolish;
ayrimbanklarningfaoliyatinidiagnostikaqilishvamoliyaviyahvolinibaholashasosida, me’yoriytalablaridanhamdaularniqaytatashkiletishningiqtisodiyjihatdanmaqsadgamuvofiqligidankelibchiqqanholdaqonunhujjatlarigamuvofiqularnikonsolidatsiyalash.
5. O‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirligihuzuridavazirlikningtasdiqlanganshtatlarsonidoirasidaDavlatulushigaegatijoratbanklarinitransformatsiyaqilishvaxususiylashtirishbo‘yichaloyihaofisitashkiletilsinhamdaungaquyidagihuquqlarberilsin:
tijoratbanklarinitransformatsiyaqilishvaxususiylashtirishjarayonlarigamaslahatchisifatidaxalqarokonsultantlarnijalbqilish;
tijoratbanklarinitransformatsiyaqilishvaxususiylashtirishmasalalaridaxalqaromoliyainstitutlarivasalohiyatlixorijiyinvestorlarbilanmuzokaralarolibborishvabitimlartuzish.
Belgilansinki, LoyihaofisigaO‘zbekistonRespublikasimoliyavaziriningbirinchio‘rinbosarirahbarlikqiladi.
6. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankivaMoliyavazirligi 2024-yildan kechiktirmayXalqarovalyutajamg‘armasivaJahonbanki dasturi (FSAP) asosidamoliyaviysektorholatinibaholashnio‘tkazishchoralarniko‘rsin.
7. Vazirliklar, idoralarvamahalliydavlathokimiyatiorganlarirahbarlaritomonidanbanklarning, shujumladankreditportfeliva bank aktivlarinishakllantirishbilanbog‘liqtadbirkorliktavakkalchiliklariniboshqarishfaoliyatigaaralashishtaqiqlansin.
O‘zbekistonRespublikasi Bosh prokuraturasibanklarva bank faoliyatito‘g‘risidagiqonunchilikningbanklarfaoliyatigadavlatorganlariningma’muriyaralashuvigayo‘lqo‘ymaslikqismiijroetilishiustidannazoratnikuchaytirsin.
8. O‘zbekistonRespublikasiIqtisodiytaraqqiyotvakambag‘allikniqisqartirishvazirligiMoliyavazirligibilanbirgalikdaikki oy muddatdaTadbirkorlikfaoliyatiniqo‘llab-quvvatlashdavlatjamg‘armasiniboshqarishbo‘yichakengashtarkibigamustaqila’zolarnikiritishorqaliuniinstitutsionaljihatdanmustahkamlashchoralariniko‘rsin.
9. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankivaMoliyavazirligiboshqamanfaatdorvazirliklarvaidoralarbilanbirgalikdauch oy muddatdaqonunhujjatlarigaushbuFarmondankelibchiqadigano‘zgartirishvaqo‘shimchalarto‘g‘risidaVazirlarMahkamasigatakliflarkiritsin.