Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкeнт тиббиёт акадeмияси

Фойдали муносабатларнинг этикаси
Тижорат ва шахсий муаммоларни мавжуд ҳуқуқий, иқтисодий ва ахлоқий тартибни бузган ҳолда, товарлар ёки хизматлардан имтиёзли фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлган шахсларнинг позитсиясидан фойдаланиш йўли билан ҳал қилиш Россияда жуда кенг тарқалган. "Блат" сўзи ҳар бир рус одамига таниш. "Тортиб олиш учун", "улар университетга тортиш билан қабул қилинди (ишлаш учун)", "тортиш орқали бирор нарса қилишди" ва шунга ўхшаш иборалар бизнинг нутқимизда тез -тез учрайди. Нилс Нилссон СССР ва замонавий Россиядаги блат муаммосини алоҳида ўрганиб чиқиб, унинг фикрича, муайян ҳаракатнинг ахлоқий моҳиятини очиб беришга қодир бўлган бир нечта саволларни тузди. Агар бирор киши маълум ваколатларга эга бўлса (биз айтганидек, "ўз лавозимидан фойдаланиш") сизга бирон бир хизмат кўрсатган бўлса, бу сиз томондан ўзаро хизматларни олади. Бундай норасмий муносабатлар тизими одамлар ва ташкилотлар ўртасидаги расмий муносабатларнинг зангидек йўқ бўлиб кетади. "Сиз - мен, мен - сиз" қоидасидан фойдаланиш нафақат бизнесни, жамоат ёки давлат ташкилотларини, балки одамлар ўртасидаги умумий муносабатларни бузади. Инсоннинг қадр -қиммати унинг хизматлари, касбий маҳорати ва инсоний фазилатлари билан эмас, балки маълум бир кишига бирор нарсани "олиш" ёки унинг бирон бир буйруғини бажариш қобилияти билан белгиланади (шахсий садоқат, ўз манфаатларига содиқлик эмас). бизнес).
Агар сиз шахсий манфаатларингизни эмас, балки ташкилот манфаатларини ифода этсангиз, вазият мураккаблашади. Ташкилотни рўйхатдан ўтказиш, янги корхона очиш, қонун талаб қилган нарсани олиш учун сизга кимдир пора бериши ёки ёллаши ("тартибга солиш"), ёки шунга ўхшаш ва назарий жиҳатдан маънавий нуқсонли иш қилиш керакми?
Кўп миллатли компанияларнинг ахлоқий кўрсатмалари сизга жойлашган ва ишлаётган мамлакатнинг ахлоқий ва маданий анъаналарини ҳисобга олишни маслаҳат беради. Эвропадан ташқари мамлакатларда замонавий бизнес оператсиялари асосида учта маданий анъаналар мавжуд: "аянчли доиралар" (ўзаро жавобгарлик), ўзаро хизматлар тизими ва совғалар алмашиш. Иқтисодиёти ривожланмаган ва расмий ишбилармонлик маданиятига эга мамлакатларда кўпчилик одамлар қариндошлари, дўстлари ва яқин ҳамкасбларидан ташкил топган маълум бир аянчли доирага мансуб деб ҳисоблайдилар. Бу даврада ҳамма бир -бирини ҳимоя қилиши ва ўзаро фаровонликни таъминлаши керак. Бу доирадан ташқарида бўлган ҳар бир киши "бегона" бўлиб, унинг ниятлари сўроқ қилиниши керак. Шунинг учун ишбилармонлар (давлат амалдорлари каби) ўзлари биладиган ва ишонадиган одамлар билан бизнес қилишни афзал кўришади.
Ўзаро хизмат кўрсатиш тизими билан чамбарчас боғлиқ бўлган маданий анъаналар совғалардир. Совға бериш ёки олиш шунчаки дўстона имо -ишорадан кўра кўпроқ нарсани англатади. Бу узоқ совғалар алмашинувини бошлаши мумкин. Мутахассис Жеффри Фейдиман шундай дейди: "Совғалар шунчаки катализатор. Идеал шароитда, бу жараён чексиз воқеалар занжирига айланиши керак, шу жумладан ташрифлар, совғалар, дўстона имо -ишоралар ва неъматлар, иштирокчидан иштирокчига ҳаёти давомида. Агар бирор нарса ташкилотнинг ўз мамлакатида корруптсия деб ҳисобланса ва бошқа мамлакатларда бу умумий қабул қилинган бизнес амалиёти бўлса, маҳаллий менежерлар қандай ҳаракат қилишлари керак? Компаниялар фақат ахлоқий жиҳатдан қулай бўлган мамлакатларда иш юритиши мумкин. Компания буюртмани олиши учун қандай тўловлар қонунийдир ва ходимларга совғалар қайси вақтда пора бўлиб кетади? "Мен компания нуқтаи назаридан тўлов қабул қилинишини текшириш учун иккита оддий қоидадан фойдаланаман", деб ёзади А. Cадбурй. - Тўлов тўлов ҳужжатида акс эттирилганми? Совға олувчи компания газетасида тилга олинишига эътироз билдирадими? " Биринчи қоида, барча тўловлар, ғалати туюлганидек, иш ҳақи жадвалида қайд этилишини ва қайд қилинишини таъминлайди. Иккинчи қоида, совғанинг қийматига ва унинг олувчига қандай таъсир қилишига қараб, пора ва совғани фарқлашга интилади.